تبیین موانع و راهکارهای نظریه‌پردازی در علوم انسانی و اجتماعی (مطالعه موردی: اعضای هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز)

نویسندگان

1 دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید چمران، اهواز

2 دانشجوی دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید چمران، اهواز

چکیده

دستیابی به اندیشه‌های تازه و راهکارهای مؤثر برای توسعة نوآوری و خلاقیت، از طریق پژوهش‌های اصیل علمی و نظریه‌پردازی حاصل می‌شود. نظریه‌پردازی در تولید دانش نو در حوزه‌های علوم انسانی و اجتماعی اهمیت دارد، پژوهش حاضر به شناسایی موانع نظریه‌پردازی در این حوزه‌ها و ارائه راهکارهایی در جهت رفع این موانع می‌پردازد.
پژوهش به صورت پیمایشی انجام شده است و به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع توصیفی و تحلیلی است. جامعة مورد مطالعه شامل کلیه‌ استادان رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شهید چمران اهواز هستند که در سال تحصیلی 1397-1396 مشغول به خدمت هستند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه‌ای محقق ساخته است که به دلیل محدود بودن جامعة پژوهش، میان تمامی افراد جامعه (172 نفر) توزیع و در نهایت 121 پرسشنامه (ضریب بازگشت 34/70 درصد) گردآوری شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون فریدمن انجام گرفته است.
یافته‌ها نشان داد که مهم‌ترین موانع نظریه‌پردازی در علوم انسانی و اجتماعی به ترتیب عبارتند از: موانع فرهنگی- سیاسی، موانع اجتماعی، موانع اقتصادی، حمایتی و مالی، موانع قانونی- سازمانی، موانع آموزشی، موانع روش‌شناختی (پژوهشی) و موانع فردی- روانشناختی. در پایان نیز راهکارهایی برای توسعه‌ نظریه‌پردازی در این حوزه‌ها ارائه شده است. شناسایی مشکلات و چالش‌های موجود در مسیر نظریه‌پردازی به سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران کشور کمک خواهد کرد تا در راستای رفع موانع و کمک به توسعه‌ فرایند نظریه‌پردازی علوم انسانی و اجتماعی، برنامه‌ریزی و اقدام کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Scientific Growth: Concepts, Theories and Patterns

نویسندگان [English]

  • Gholamreza Heidari 1
  • Farzaneh ghanadinezhad 2
1 Associate Professor of Information Science and Knowledge Management, Shahid Chamran University, Ahwaz
2 Ph.D. Student of Information Science and Knowledge Management, Shahid Chamran University, Ahwaz
چکیده [English]

The growth of science has been always one of the issues that have been emphasized by the country's authorities and is considered as one of the scientific strategies features of the country. This research was conducted with the aim of examining the concept of the growth of science and its related indicators. In fact, the concept of the science growth and the criteria which it is evaluated by, the old and contemporary theories on science growth and the known patterns for science growth and also how they could be utilized are discussed in the present paper. The findings of this article deliberated the concept of science growth in two parts. First, the theoretical basis and in the second part, the different stages of growth, Price’s model of scientific growth and Quadruple Patterns of Science Growth have been reviewed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Scientific Growth
  • Measuring the Scientific Growth
  • Theories and Patterns of Scientific Growth
[1]    قاسمی، ع. و امامی مبیدی، ر. «نقش و جایگاه مطالعات میان رشته‌ای در رشد و توسعه‌ علوم انسانی در کشور». فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی. 1394؛ 7 (4): 1-19.
[2]    میرزایی رافع، م. بررسی موانع نظریه‌پردازی در حوزه‌ علوم انسانی از دیدگاه اعضای هیئت علمی رشته‌های مختلف علوم انسانی دانشگاه بوعلی سینا همدان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه بوعلی سینا، همدان. 1390.
[3]  پاک‌سرشت، م. «نظریه‌های تربیتی و چالش‌های نظریه‌پردازی در آموزش و پرورش ایران». فصلنامه نوآوری‌های آموزشی. 1386؛ 6 (20): 125-149.
[4]    پورعزت ع، رضایی پ، یزدانی ح. «بررسی موانع نظریه‌پردازی در قلمرو علوم اجتماعی». نشریه‌ مدیریت بازرگانی. 1388؛ 1 (2): 47-62.
[5]    دانایی‌فرد، ح. «تحلیلی بر موانع تولید دانش در حوزه‌ علوم انسانی». فصلنامه سیاست علم و فناوری. 1389؛ 2 (2): 1-17.
[6]    باقری، خ. موانع نظریه‌پردازی در علوم انسانی، همدان: همایش موانع و فرایند نظریه‌پردازی در حوزه‌ علوم انسانی، همدان: دانشگاه بوعلی سینا. 1389.
[7]    Ledley, F. D.; Lovejoy. F. H. “Factors influencing the interest, career paths, and research activities of resent graduates from an academic pediatric residency program”. PEDIATRICS. 1993; 92 (3): 436-441.
[8]    Bland, C. J., Center, B. A., Finstad, D. A., Risbey, K. R., & Staples, J. G. A. “Theoretical, Practical, Predictive Model of Faculty and development Research Productivity”. Academic Medicine, 2005; 8o (3): 225-237.
[9]    Sigal, A. Look at the State of Science Production in Islamic Countries (Trans V. R. Naimi). Hamshahri Newspaper. 2005.
[10]    Salaran, M. “Research Productivity and Social Capital in Australian Higher Education”. Higher Education Quarterly, 2010; 64 (2): 133-148.
[11]    Ragasa, C. “Do Organizational Factors Affect Individual Scientist’s Productivity? A Comparative and Multilevel Analysis of Nigeria and Ghana Agricultural Research System”. International Food Policy Research Institute (IFPRI), Washington, D. C. 2011; 1-29.
[12]    Sulo, T., Kendagor, R., Kosgei, D., Tuitoek, D., Chelangat, S. “Factors Affecting Research Productivity in Public Universities of Kenya: The Case of Moi University, Eldoret”. Journal of Emerging Trends in Economics and Management Sciences (JETEMS), 2012; 3(5): 475-484.
[13]    Kukko, M. “Knowledge sharing barriers in organic growth: A case study from a software company”. The Journal of High Technology Management Research. 2013; 24 (1): 18–29.
[14]    بکرانی، ف. بررسی نگرش اعضای هیئت علمی دانشگاه در مورد موانع پیشرفت فعالیت‌های پژوهشی در دانشگاه صنعتی اصفهان. پایان‌نامه‌ کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی آموزشی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران. 1373.
[15]    قورچیان، ن. آسیب‌شناسی و آسیب‌زدایی پژوهشی کشور، دایرة‌المعارف آموزش عالی. تهران: بنیاد دانشنامه بزرگ فارسی. 1383.
[16]    کورکی، م. محجوب، ح. و شیخ، ن. «بررسی عوامل مؤثر بر عدم گرایش به نگارش مقالات علمی از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی همدان». مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی همدان. 1386؛ 14 (4): 59-63.
[17]    سلیمانی، م. و شکویی، ع. «عوامل مؤثر بر تولیدات علمی اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی (منطقه‌ 8)». دانش و پژوهش در علوم تربیتی. 1388؛ 17 و 18: 119-146.
[18]    زارعی، ع. و فامیل روحانی، ع. «علم‌سنجی: بررسی وضعیت تحقیقات اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های آزاد اسلامی منطقة پنج و شناسایی مشکلات آنها در تولید اطلاعات علمی». فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات. 1388؛ 20 (4): 119-136.
[19]    مظلومیان، س. زندی مهر، ه. و رستگار ا. «بررسی و مقایسه عوامل مؤثر بر فعالیت‌های پژوهشی اعضای هیئت علمی علوم پایه و علوم انسانی دانشگاه پیام نور استان فارس». فصلنامه آموزش عالی. 1389؛ 3 (12): 53-70.
[20]    کریمیان، ز. صباغیان، ز. و صالح صدیق‌پور، ب. «بررسی موانع و چالش‌های پژوهش و تولید علم در دانشگاه‌های علوم پزشکی». آموزش عالی ایران، 1390؛ 3 (4): 35-63.
[21]    نوروزی، ع. ابوالقاسمی، م. و قهرمانی، م. «راهبردهای تولید علم بر اساس تحلیل ساختارهای سازمانی و مدیریتی دانشگاه‌ها». مطالعات مدیریت راهبردی. 1391؛ 12: 123-143.
[22]    ستوده اصل، ن. قربانی، ر. و رشیدی‌پور، ع. «بررسی مشکلات پژوهشی و موانع تولید علم از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی سمنان». نشریه کومش. 1393؛ ۱۶ (۱): ۱-۷.
[23]    نوروزی، ع. ابوالقاسمی، م. و قهرمانی، م. «بررسی موانع تولید علم از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی». فصلنامه علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. 1394؛ 6 (22): 77-108.
[24]    زیاری، ع. و دیگران. «تبیین عوامل مؤثر بر پژوهش از دیدگاه اعضای هیئت علمی: یک مطالعه کیفی در دانشگاه علوم پزشکی سمنان». کومش. 1395؛ 19 (1): 22-35.
[25]    ابراهیم‌زاده ف. و دیگران. «بررسی موانع پژوهش از دیدگاه استادان دانشگاه علوم پزشکی لرستان و ارتباط آن با عملکرد پژوهشی ایشان». فصلنامه‌ علمی- پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی لرستان. 1395؛ 18 (1): 28-41.
[26]    رضادوست، ک. نواح،‌ ع. و ادیب‌زاده، ا. «بررسی عوامل هنجاری و سازمانی مؤثر بر میزان تولید علمی اعضاء هیئت علمی مورد مطالعه (اعضاء هیئت علمی دانشگاه شهید چمران اهواز)». مطالعات کتابداری و علم اطلاعات. 1396؛ 24 (20): 23-42.
[27]    موسوی، ی. «الگوهای معرفتی- اجتماعی توسعة موانع توسعة علوم اجتماعی». فصلنامه‌ علوم انسانی. 1382؛ 12 و 13 (44 و 45): 231-260.
[28]    فاضلی، ن. (1384). «کدام معیار؟ بررسی انسان‌شناختی در زمینه‌ تولید علم و چالش‌های علوم انسانی در ایران». علوم اجتماعی. 1384؛ 30: 1-44.
[29]    صداقتی‌فرد، م. بررسیِ موانع فراروی تحقیق، در حوزه علوم انسانی کشورهای در حال توسعه (با تأکید بر ایران). مجموعه مقالات کنگره‌ ملی علوم انسانی (صص 173-199). اسفندماه 1385، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. 1385.
[30]    پاریاد، ر. چالش‌های فراروی تحقیقات در حوزه علوم ‌انسانی. ارائه شده در دومین کنگره ملی علوم انسانی. 1385.
[31]    رحیمی عباسی، م. بررسی جامعه‌شناختی فقر نظریه‌پردازی در جامعه‌شناسی ایران پس از انقلاب اسلامی. پایان‌نامه‌ کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرا. تهران. 1387.
[32]    پورعزت، ع. رضایی، پ. و یزدانی، ح. «بررسی موانع نظریه‌پردازی در قلمرو علوم اجتماعی». نشریه‌ مدیریت بازرگانی. 1388؛ 1 (2): 47-62.
[33]    یوسف‌زاده، م، و میرزایی رافع، م. «بررسی موانع معرفت‌شناسی نظریه‌پردازی در حوزه‌ علوم انسانی از دیدگاه اعضای هیئت علمی». مجله‌ پژوهش علوم انسانی. 1392؛ 14 (33): 105-115.
[34]    فضل‌الهی قمشی، س. و جهانبخشی، ح. «موانع و اولویت‌های نظریه‌پردازی در دانشگاه‌ها؛ بررسی دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر». عیار پژوهش در علوم انسانی. 1395؛ 5 (2): 71-90.