TY - JOUR ID - 13812 TI - علم باز و اخلاق: تبیین ظرفیت‌ها، و موانع دستیابی JO - رهیافت JA - RAHYAFT LA - fa SN - 1027-2690 AU - مرادی, شیما AU - عبدی, ساجده AD - استادیار، علم اطلاعات و دانش شناسی، گروه پژوهشی ارزیابی سیاستها و پایش علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی‌کشور، تهران، ایرانن AD - کارشناس ارشد علم‌سنجی، گروه ارزیابی سیاست‌ها و پایش علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران Y1 - 2021 PY - 2021 VL - 31 IS - 1 SP - 59 EP - 72 KW - علم آزاد KW - علم همگانی KW - اخلاق انتشار KW - سیاستها KW - علم بازِ مسئولانه DO - 10.22034/rahyaft.2020.10443.1145 N2 - هدف: تاکید علم باز بر شفافیت در ارائه داده، روش، یافته هر اقدامی است که در چرخه علم صورت می-پذیرد، و می‌کوشد تا از تعصب، تبعیض‌، سوگیری‌ سهوی، و عمدی جلوگیری کند، لیکن نیل به علم باز به-صورت همه‌جانبه، ممکن است نگرانی‌هایی را از بُعد اخلاقی ایجاد نماید. این اثر ضمن تبیین علم باز، به بررسی ظرفیت‌ها، و موانع دستیابی به آن در جوامع پرداخته، مباحث اخلاقی پیرامون آن را موشکافانه بررسی کرده، و توصیه‌های سیاستی مربوط به اخلاقِ علم باز را پیشنهاد داده است. روش: مقاله حاضر به روش کتابخانه‌ای و مبتنی بر بوده است، و نمونه‌های عملیِ رویایی علم باز و اخلاق در چرخه علم در دنیا را ارائه داده است. یافته‌ها: علم باز حرکتی همه‌جانبه است تا تمام اجزاء یک فعالیت یا اثر علمی از ابتدا تا انتها برای همه اقشار جامعه در دسترس باشد، و سه مولفه اصلی داده باز، ارتباطات علمی باز، و دسترسی آزاد را در بر می‌گیرد. اجرای همه جانبه علم باز نیازمند بسترسازی و فرهنگ‌سازی در میان همه ارکان جامعه، از تولیدکننده علم تا مخاطبان آن است. نتیجه‌گیری: علم باز ترویج شفافیت، تکرارپذیری نتایج، و افزایش دامنه انتشار علم را به دنبال دارد، و برای حصول این اهداف، توجه به ملاحظات حقوقی و اخلاقی الزامی است. بر این اساس، توصیه‌های سیاستی شده‌اند تا جوامع به‌سوی علمِ باز مسئولانه حرکت کنند. UR - https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13812.html L1 - https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13812_da57cbf241355929b791aa8056572c4c.pdf ER -