2024-03-29T12:11:46Z
https://rahyaft.nrisp.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=451
رهیافت
1027-2690
1027-2690
1399
30
2
سخن سردبیر
اکرم
قدیمی
نشریات علمی- تخصصی که نتایج پژوهشها و مطالعات انجام شده را در قالب مقاله علمی- تخصصی منتشر میکنند، یکی از ابزارهای مهم تولید دادههای علمی در جهان هستند و از شاخصهای مهم توسعه فرهنگی – اجتماعی کشورها محسوب میشوند. مجلات علمی به عنوان سیستم عصبی جوامع تلقی شده که در شکوفایی و تعالی و توسعه پایدار کشورها نقش مهمی دارند. با پیشرفت فناوریهای نوین ارتباطی، ممکن است برخی تصور کنند که عصر فرهنگ نوشتاری و بالتبع نشریات علمی گذشته است و به عصر فرهنگ تصویری یا دوران بصری وارد شدیم. اما نتایج پژوهشها حاکی از آن است که انتشار نشریات علمی- تخصصی به دلیل گسترش رشتههای متعدد علمی و تخصصی، مؤسسات گوناگون علمی و آزمایشگاههای علمی- پژوهشی، بیش از پیش اهمیت یافته است. در آستانه ورود به قرن پانزدهم هجری شمسی، نگاهی گذرا بر روند انتشار نشریات علمی در ایران داریم.
نخستین مجله علمی ایران در سال 1244ه.ش (1864) با عنوان مجله علمی علمیه دولت علیه ایران، یعنی پس از گذشت 27 سال از انتشار نخستین روزنامه ایران به دستور ناصرالدین شاه و به صورت ماهنامه منتشر شد. از سال1244تا 1364 (برابر با 1864 تا 1985) حدود 205 عنوان نشریه علمی در ایران انتشار یافتند. هر یک از این مجلات به طور متوسط حدود 6 سال عمر کردند (برخی از آنها پس از چند شماره و در همان سال اول تعطیل شدند و برخی دیگر تا 40 سال عمر کردند).
تاریخ انتشار نخستین مجلات علوم کاربردی در ایران
نوع نشریه
سال انتشار
نوع نشریه
سال انتشار
کشاورزی
1281 ه.ش
معدن و نفت
1330 ه.ش
پزشکی
1287 ه.ش
هواپیما و فضا
1333ه.ش
دامپزشکی
1296 ه.ش
داروپزشکی
1336ه.ش
تکنولوژی
1299ه.ش
روان پزشکی
1338 ه.ش
بهداشتی
1301 ه.ش
دامداری
1339 ه.ش
آبیاری، جنگل و منابع طبیعی
1315ه.ش
دندانپزشکی
1344 ه.ش
ساختمان و معماری
1326ه.ش
علوم کامپیوتر
1352 ه. ش
از سال 1344، در انتشار نشریات علمی در ایران تحولی به وجود آمد. در سال 1357 (1979) با پیروزی انقلاب اسلامی ایران انتشار بسیاری از نشریات علمی متوقف شد ولی پس از چند سال انتشار آنها با بافتی مجزا نسبت به گذشته آغاز شد.
آمار تعداد نشریات علمی کشور در گروههای مختلف طی سالهای1396- 1370
طبقهبندی گروه نشریات علمی – تخصصی
1370
1377
1396
فنی – مهندسی
53
69
209
پزشکی
30
42
412
کشاورزی و منابع طبیعی
17
33
178
علوم پایه
19
20
132
علوم انسانی
43
120
693
جمع
162
284
1723
میتوان انتشار نخستین نشریه علمی ایران را در آن زمان، با وجود تمامی کاستیها و ضعفهایش گامی مثبت تلقی کرد. در مجموع نشریات علمی- تخصصی در قرن چهاردهم هجری شمسی از لحاظ کمی رشد چشمگیری داشتند اما بیشتر این نشریات از نظر کیفیت چندان مناسب نبودند. امید است در قرن جدید، در کنار افزایش تعداد نشریات علمی، شاهد ارتقای کیفیت نشریات علمی- تخصصی نیز باشیم.
اکرم قدیمی
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و سردبیر فصلنامه رهیافت
سخن سردبیر
2020
06
21
1
2
https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13834_7405c82207f55eec1fae3b21e2ccc7b0.pdf
رهیافت
1027-2690
1027-2690
1399
30
2
پایش و ارزیابی وضعیت آموزش عالی ایران بر مبنای اسناد بالادستی کشور
شیما
مرادی
المیرا
جنوی
مهدی
پاکزاد
با توجه به اهمیت آموزشعالی در رشد و پیشرفت علموفناوری، این مقاله عملکرد ایران در بُعد آموزشعالی را از سال 1392 تا 1396 باتوجه به شاخصهای تعیین شده اسناد بالادستی(نقشه جامع علمی کشور و برنامهپنجساله توسعهششم)، ارزیابیکردهاست. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است که با استفاده از دادههای آماری یونسکو و مرکز پژوهش و برنامهریزی آموزشعالی گردآوری و تحلیل شدهاست. ایران در برخی شاخصها عملکرد مطلوب و در تعدادی عملکرد نامطلوب داشتهاست. شاخصهایی چون «نرخ ناخالص ثبتنام»، «سهم دانشجویان تحصیلاتتکمیلی»، «سهم دانشجویان کاردانی و دکتری»، «سهم فارغالتحصیلان دانشگاههای غیردولتی»، «سهم آموزشهای مهارتی» و «سهم اعضای هیاتعلمی استادیار»، نزدیک به مقدار مطلوب تعیینشده در اسناد بالادستی بودهاند، اما شاخصهایی نظیر تعداد «دانشجویان علوم پایه»، «تعداد کل فارغالتحصیلان»، «تعداد اعضای هیاتعلمی»، «نسبت دانشجو به هیاتعلمی وزارت بهداشت و وزارت علوم تحقیقات و فناوری»، «سهم دانشجوی خارجی»، :تعداد دانشگاهها» که در رتبهبندی جهانی جزء 10درصد برتر بودهاند و «سهم هزینهکرد آموزشعالی از تولید ناخالص داخلی»، با مقدار مصوب اسناد بالادستی فاصله بسیار داشتند. همچنین یافتهها نشانداد که شاخصهای آییننامه «نظام پایش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری کشور» که از سوی شورای عالی عتف ارائه شدهاست، نیاز به بازنگری و هماهنگی بیشتر با اسناد بالادستی دارند.
ارزیابی
پایش
آموزشعالی
نقشهجامععلمی
برنامهتوسعهششم
2020
06
21
1
19
https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13808_696edfb14f1416def039fd70b8112eee.pdf
رهیافت
1027-2690
1027-2690
1399
30
2
مدل تلفیقی کارت امتیازی متوازن بهبودیافته و روش دیماتل برای ارزیابی عملکرد پژوهشگاهها و مراکز پژوهشی
آرمان
ساجدی نژاد
عرفان
حسن نایبی
احمد
گنجی
تعیین چارچوب مدل ارزیابی عملکرد جامع و نیز مشخصکردن شاخصهای کلیدی آن از اهمیت به سزایی در شناسایی وضعیت موجود و نیز ترسیم نقشه راه و برنامهریزی بلندمدت پژوهشگاهها و مراکز پژوهشی برخوردار است که این مهم از اهداف مقاله است. در این مقاله، با در نظر گرفتن جایگاه مأموریت پژوهشی پژوهشگاهها و مراکز پژوهشی، منظرهای مبتنی بر مدل کارت امتیازی متوازن طراحی شده است. در این پژوهش علاوه بر بهرهگیری از نظرات پژوهشگران خبره در چند پژوهشگاه، از ابزارهای کمی برای اعتباربخشی به مدل بهره جسته است و از تلفیق ارزیابی عملکرد متوازن، تکنیک دیماتل و نیز مدل معادلات ساختاری، رویکردی یکپارچه برای ارزیابی و در نتیجه رتبهبندی مناسب عملکرد پژوهشگاهها و مراکز پژوهشی پیشنهاد داده است. بر اساس نتایج به دست آمده از موردکاوی این پژوهش، منظر مالی بیشترین تأثیرگذاری بر سایر منظرهای مدل کارت امتیازی متوازن از جمله دستاوردهای پژوهشی را دارد و از اهمیت بیشتری در ارزیابی پژوهشها برخوردار است. به نظر میرسد این نتیجه به دلیل تقاضامحور بودن پژوهش در کشور (تقاضای ملی و تخصیص بودجه دولتی به پژوهش در کشور) حاصل شده است. همچنین نتایج مدل با ارزیابیهای گوناگون که از سوی نهادهای بالادستی الزام میشود، مقایسه و نشان داده شده است که میتواند خروجی لازم برای این نیازمندی را نیز فراهم و الزامهای لازم برای پاسخگویی به نهادهای بالادستی رعایت کند.
مدیریت راهبردی
عملکرد پژوهشگاهها
مدل معادلات ساختاری
ارزیابی عملکرد متوازن
چارچوب ارزیابی عملکرد
2020
06
21
19
36
https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13830_233445041105ac86cedde94dd2bf0f32.pdf
رهیافت
1027-2690
1027-2690
1399
30
2
تحلیل مقالههای حوزه سیاستگذاری علم و فناوری در کشورهای جهان در بازه زمانی 2019-1980
زهره
مقیسه
نگین
شکرزاده هشترودی
هدف از پژوهش حاضر، تحلیل مقالههای حوزه سیاستگذاری علم و فناوری طی بازه زمانی ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۹ است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر رویکرد توصیفی است که با استفاده از شاخصهای علمسنجی صورت گرفته است. جامعه پژوهش شامل 30 هزار و 607 برونداد پژوهشی است که در بازه زمانی 1980 تا 2019 در 25 مجله مرتبط با سیاستگذاری علم و فناوری، به چاپ رسیده است. کلیه این مقالهها مورد بررسی قرار گرفتند و نمونهگیری انجام نشد. دادههای پژوهش با مراجعه به پایگاه اینسایتس1 از محصولات مؤسسه کلاریویت آنالیتیکس2 گردآوری شد و با استفاده از نرمافزار مایکروسافت اکسل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. طی سالهای مختلف تعداد بروندادهای این حوزه روند صعودی داشته است. یافتهها نشان داد که کشورهای آمریکا (14732)، انگلستان (10066)، هلند (2114) و آلمان (1907) دارای بیشترین تولیدات علمی در مجلههای حوزه سیاستگذاری علم و فناوریاند. همچنین ایران با 177 برونداد پژوهشی به لحاظ تعداد تولیدات علمی از بین 139 کشور در رده 37 جهان قرارگرفته است. یافتهها حاکی از این بود که بیشترین سهم مقالهها متعلق به حوزههای موضوعی مدیریت (23161)، مهندسی صنایع (16069)، تجارت (14435) بوده است. پژوهشگران ایرانی در مجموع 117 تولید علمی در مجلههای حوزه سیاستگذاری علم و فناوری منتشر کردهاند که در مجموع 995 استناد داشتهاند. ضمن اینکه هر مقاله به طور میانگین 5/8 استناد دارد و تقریباً 12/42 درصد مقالهها نتیجه همکاری بینالمللی است. کشورهای آمریکا (14732)، انگلستان (10066)، هلند (2114) و آلمان (1907) دارای بیشترین تولیدات علمی در مجلههای حوزه سیاستگذاری علم و فناوریاند. اولین واحدهای درسی در حوزه سیاستگذاری علم و فناوری از حدود سال ۱۹۷۰ در دانشگاههای معتبر آمریکا (هاروارد، ویرجینیا تِک، ام آی تی)3 و انگلستان (ساسکس)4 آغاز شده است. بنابراین با توجه به سابقه و قدمت رشته سیاستگذاری علم و فناوری در دانشگاههای این دو کشور، حضور آمریکا و انگلستان در میان کشورهای کلیدی این حوزه امری طبیعی به نظر میرسد. نبود پژوهشگران متخصص به دلیل نوپا بودن این رشته در ایران، فقدان چارچوبهای یکپارچه و همهجانبه در حوزه سیاستگذاری علم و فناوری، موازیکاری بخشها و مؤسسههای مختلف، فقدان زیرساخت مطلوب، میتواند از دلایل تولیدات کم پژوهشگران ایرانی نسبت به سایر کشورها در این حوزهها باشد.
سیاستگذاری علم و فناوری
برونداد پژوهشی
ایران
2020
06
21
37
50
https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13831_e6682073530133b47fbdd139d3ff3ecf.pdf
رهیافت
1027-2690
1027-2690
1399
30
2
همخونی دانشگاهی به عنوان رویکردی چالش برانگیز در جذب اعضاء هیأت علمی
محسن
نظرزاده زارع
همخونی دانشگاهی به عنوان رویکردی است که در آن دانشگاهها دانش آموختگان خود را بعد از دانشآموختگی در مقطع دکتری به-عنوان عضو هیأت علمی استخدام میکنند. هدف اصلی مقاله حاضر بررسی مفهوم همخونی دانشگاهی و چالشهای آن در جذب و استخدام اعضاء هیأت علمی در دانشگاهها بود؛ برای نیل به این مقصود، پژوهشگر از روش پژوهش اسنادی و تحلیل محتوای کیفی برای بررسی و تحلیل اسناد و مدارک موجود در ارتباط با موضوع مورد بحث استفاده کرد. یافتهها نشان داد که، همخونی باعث ایجاد چالشهایی از قبیل: چالش بهرهوری علمی، چالش استخدامی و چالش تحرک دانشگاهی شده است. بنابراین سیاستگذاران و دست اندرکاران نظامهای آموزش عالی در راستای کاهش عواقب منفی این پدیده در دانشگاهها میبایست اقداماتی از قبیل ممنوعیت جذب و استخدام دانش آموختگان خودی تا چند سال بعد از دانش آموختگی، بازنگری در شیوههای سنتی جذب و استخدام اعضاء هیأت علمی، حرکت به سمت رویکرد مبتنی بر شایسته سالاری در جذب و استخدام، تقویت بینالمللی شدن و تعاملات بین المللی در دانشگاه و گروههای آموزشی، لزوم افزایش تحرک دانشگاهی در بین متقاضیان همخون واجرای رویهها و شیوههای شفاف در استخدام اعضاء هیأت علمی را انجام دهند.
همخونی
همخونی دانشگاهی
جذب اعضاء هیأت علمی
2020
06
21
51
61
https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13807_23079376874915cfd47da45883d756cd.pdf
رهیافت
1027-2690
1027-2690
1399
30
2
پژوهشهای مرتبط با شایستگیها اعضای هیئت علمی دانشگاههای ایران (مرور نظامند مدلها، چالشها و راهکارها)
الهه
حجازی
فاطمه
نارنحی ثانی
زهرا
نقش
زهرا
شامرادی
پژوهش حاضر با هدف فراتحلیلی بر پژوهشهای شایستگیهای اعضای هیات علمی دانشگاه های ایران انجام شده است جامعه آماری پژوهش حاضرشامل 2712 کار پژوهشی با عنوان هیئت علمی دانشگاه مورد بررسی قرار گرفت با جست و جوی دقیق تر کلید واژه های مرتبط نظیر (هیئت علمی ،اساتید دانشگاه ،صلاحیت های حرفه ای)2540 کار پژوهشی پذیرفته نشد زیرا با عنوان پژوهش حاضر مرتبط نبودند. 175 کار پژوهشی باقیمانده مورد بررسی قرار گرفتند که پس از بررسی دقیق تر 42 کار مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. در نمونه های آماری مورد بررسی 100 درصد مقالات در قالب علمی – پژوهشی می باشند. توزیع مقالات منتشر شده با مضمون شایستگی های اعضای هیات علمی دانشگاه های ایران نشان از رشد این پژوهش ها در ده سال اخیر دارد. 62و5 درصد مقالات که با مضمون شایستگی های اعضای هیات علمی دانشگاه های ایران بررسی شده توسط هیئت علمی دانشگاه ها نوشته شده است و 37.5 درصد هم توسط دانشجویان دانشگاه ها نوشته شده است. همچنین 62.5درصد پژوهش ها توسط پژوهشگران مرد و 37.5درصد توسط پژوهشگران زن انجام شده اند. همچنین نتایج پژوهش نشان می دهد که مطالعات و پژوهش های انجام شده در شهرهای مختلف ایران انجام شده اند که بیشترین فراوانی در سطح ملی و استان تهران بوده است. در بررسی از نمونه انجام شده بیشترین نوع مقاله از روش کمی استفاده شده است که 58.3 درصد مقالات کار شده از نوع کمی می باشند. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد بیشترین تحقیقات با عنوان شایستگی های کارآفرینانه اعضای هیئت علمی، شایستگی های اعضای هیأت علمی در تعاملات بین المللی، طراحی مدل شایستگی اعضای هیئت علمی، شناسایی و تبیبن شایستگی ها اعضای هیئت علمی،تاثیر هوش هیجانی اعضاء هیات علمی بر عملکرد آموزشی آنها با رویکرد شایستگی های فردی، شایستگی های تدریس اعضای هیئت علمی، ارزیابی شایستگی های اعضای هیئت علمی، ارائه مدل ارزیابی شایستگی های هیئت علمی، بررسی رابطه شایستگی ها و منزلت استادان زن با کیفیت تدریس می باشند.
اعضای هیئت علمی
شایستگی
مرور نظامند
دانشگاه
2020
06
21
63
81
https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13806_e64a5624a4c4a90a8b79b8f0bb0b0d43.pdf
رهیافت
1027-2690
1027-2690
1399
30
2
بررسی بودجۀ عمومی و پژوهشی دانشگاه های منتخب در ایران و جهان
ناصر علی
عظیمی
امروزه اهمیت و نقش تحقیق و توسعه در رشد و توسعه اقتصادی کشورها بر کسی پوشیده نیست و در تمام دنیا عاملی مهم در افزایش توان ملی و تاب آوری اقتصادی محسوب می شود. در این میان دانشگاه ها از جمله مهمترین مراکز تولید علم و فناوری به شمار می آیند. بنابراین موضوع تأمین مالی پژوهش های دانشگاهی، موضوعی بسیار مهم و تعیین کننده است؛ چرا که بودجه های پژوهشی دانشگاه و ساختار آن، می تواند نقشی مهم در جهت دهی پژوهش ها و به تبع آن رشد و توسعه ایفا نماید. انتخاب ساختار درست بودجه های پژوهشی به عوامل گوناگونی بستگی دارد و باید به فراخور نیاز جامعه و شرایط و محیط نهادی منحصر به هر کشور صورت گیرد. هدف اصلی مقالۀ حاضر بررسی ساختار تخصیص بودجۀ عمومی و پژوهشی به برخی دانشگاه های منتخب در سراسر جهان و ایران است. یافته های این بررسی نشان می دهد که تأمین مالی پژوهشی دانشگاه ها در کشور تنها از سوی دولت انجام شده و سایر منابع سهم اندکی در این امر دارند و دانشگاه ها تنها به بودجه دولتی متکی هستند. که البته این مسئله ناشی عواملی است که هم دانشگاه و هم صنعت را از ایجاد ارتباط و تعامل با هم بازمیدارد. برخی از این عوامل عبارتند: عدم اطمینان از حفاظت کامل از حقوق مالکیت فکری در بخش صنعت، بوروکراسی و عدم انعطاف مدیریت دانشگاهها، عدم وجود ارتباط و شبکه های ارتباطی قوی میان سرمایه گذاران و فعالان صنعت و دانشگاهیان، و ... . بررسی بودجۀ دانشگاههای مورد مطالعه نشان می دهد که علاوه بر نهادهای دولتی، نهادهای دیگر نیز در تأمین مالی دانشگاه ها نقش دارند و همچنین سهم بودجه های پژوهشی در ایران نسبت به دیگر دانشگاه ها بسیار اندک است.
بودجه پژوهشی دانشگاه ها
ارتباط دانشگاه با صنعت
تأمین مالی دانشگاه
محیط نهادی
2020
06
21
83
96
https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13805_a97c37c3f1ff078a19f7aea83b812d42.pdf
رهیافت
1027-2690
1027-2690
1399
30
2
بازسازی معنایی تجربه بازدیدکنندگان از جشنواره علم برای همه
بختیار
محمودپور
پژوهش حاضر سعی داردبا رویکردی تفسیر گرایانه تجربه بازدیدکنندگان از جشنواره علم برای همه را بازسازی معنایی کند. در جهت رسیدن به این مهم ابتدا به معرفی جشنواره های علم، اهداف و کارکردهای آنها در جهان پرداخته شده است و سپس بخش های مختلف جشنواره علم برای همه در ایران معرفی شده است. رویکرد پژوهشی به کاربرده شده از نوع روش شناسی کیفی است و از روش مردم نگاری برای انجام عملیات تحقیق استفاده شده است. داده های این پژوهش با استفاده از روش مصاحبه ای گذرا جمع آوری شده اند. روش نمونه گیری مورد استفاده در این پژوهش از نوع روش نمونهگیری کیفی- نظری است و با استفاده از شاخص اشباع نظری تعداد 30 نفر از بازدیدکنندگان جشنواره علم برای همه به عنوان نمونه جامعه پژوهش مورد مصاحبه قرار گرفتند. تجربیات آنها از بازدید از جشنواره مورد بررسی قرار گرفت.برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و نتیجه گیری از یافته های تحقیق از تحلیل تماتیک (مضمون) استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل مصاحبه ها با بازدیدکنندگان و مشاهدات پژوهشگر منتهی به استخراج و طبقه بندی شش تم (مضمون) اصلی در باب تجربیات بازدیدکنندگان از جشنواره شده که این تم های اصلی عبارت بودند از 1) بازدیدکنندگان اتفاقی،2) استقبال و بازدید،3) لذت بخش،4) تازگی تجربه، 5) مشارکت و درگیری در سطح پایین،6) هواداران بالقوه.
ترویج علم
جشنواره علم برای همه
تجربه بازدیدکنندگان
تحلیل تماتیک
مشارکت علمی
2020
06
21
97
106
https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13810_7f2d8fffc17bd37ee5abcb5e617673f5.pdf
رهیافت
1027-2690
1027-2690
1399
30
2
یادداشتی در دفاع از مدل خطی نوآوری
کیارش
فرتاش
تئودیک
هایراپتیان
این یادداشت به بررسی نقاط قوت و ضعف مدل به اصطلاح خطی نوآوری میپردازد و در واقع پاسخی است به رویکرد معمول بیش از حد ساده انگارانه، مکانیکی یا به وضوح ساده، که در آن به نحوی غیرمنصفانه مدل خطی مورد انتقاد قرار میگیرد. استدلال ما این است که برخی از انتقادها اساسا وارد و درست بوده، اما در مقابل بسیاری دیگر از انتقادها مبنای درستی نداشته و بر پایه فرضیاتی بی اساس و غیرقابل توجیه بنیان نهاده شدهاند. به منظور تفکیک این دو دسته از انتقادات، یادداشت حاضر ابتدا توصیفی جامع از مدل خطی ارائه نموده و آن را از تصویر کاریکاتورگونه رایج منتسب به آن متمایز میسازد. دوماً، در مورد انتقادات اصلی مطرح به مدل خطی نوآوری بحث نموده و نشان داده میشود که بسیاری از انتقادات به هیچ وجه مخرب نیستند، اما میتوانند به سهولت با نسخهای تصحیح شده از مدل خطی مورد قبول واقع شوند. سوماً، مفاهیم سیاستی حاصل (یا گفته شده) از مدل خطی مورد بحث قرار گرفته و استدلال میشود که مدل خطی به خودی خود از نظر سیاستی، خنثی است. برای توجیه دلالتهای سیاستی جایگزین، مفروضات دیگری میبایست به آن اضافه شوند.
مدل خطی
نوآوری
تحقیق
مدل زنجیره-ارتباط
2020
06
21
107
132
https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13809_59a987d8e3cfb6b0e9374f803f080868.pdf