مرکز تحقیقات سیاست علمی کشوررهیافت1027-269030120200320editor in chiefسخن سردبیر مهمان1213816FAشیمامرادیاستادیار، گروه پژوهشی
ارزیابی سیاستها و پایش علم، فناوری و نوآوری
مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور0000-0001-5556-4098Journal Article20201125editor in chiefدر دنیای کنونی، توجه به علم، فناوری، و نوآوری از مهمترین عوامل زیربنایی برای توسعه پایدار هر کشورند، و یکی از ضرورتهای توسعه علم، فناوری، و نوآوری ارائه تصویری واقعگرایانه و روشن از وضعیتِ کشور در این حوزهها به صورتی مستمر است. بنابراین، کشورها و نهادهای مرتبط تدوین گزارشهای تحلیلی، عملکردی، و مقایسه دستاوردهای کشور با سایر کشورهای منطقه و فرامنطقهای را در دستور کار خود قرار میدهند، تا میزان نیل به اهداف و جایگاه مطلوب کشور را پایش و ارزیابی کنند، و در راستای نیل به پیشرفت گام بردارند. به صورتی کلی، هدف اصلی نظام پایش و ارزیابی در هر کشور، ارزیابی اثربخشی توأمانِ کلیه بروندادها و اقدامهای زیستبومِ علم، فناوری و نوآوری در تمامی ابعاد اقتصادی، محیطی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، سازمانی و سلامت است.<br /> لیکن، پایش و ارزیابی از دو منظرِ طراحی و اجرا، اقدامی دشوار است. از یک سو، به نظامِ ملیِ ارزشیابی علم، فناوری، و نوآوری نیاز است که همگان در اثربخشیِ آن اتفاقنظر داشته باشند تا نتایجی که بر این اساس ارائه میشود مورد پذیرش جامعه باشد. این نظام، باید عملکردی روشن داشته باشد، و طراحی آن بهگونهای باشد تا نتیجه آن برای تصمیمسازان زیستبوم موصوف قابل اطمینان باشد. اهداف کلان و خُرد به تناسب ظرفیت و محدودیت کشور، به صورت کوتاهمدت و بلندمدت تعیین شوند، و شاخصهای ترکیبی،کلان، و خُردی را شامل شود که مرتبط با اهداف مذکور، و همسو با اسناد بالادستی طراحی شده باشند. همچنین، در گزینش معیارها و شاخصها، ماهیت حوزهها و رشتههای علمی لحاظ شوند، در هنگام تفسیر دادهها از متخصص موضوعی استفاده شود تا ناآگاهانه از ظرفیتها و چالشهایِ پیدا و پنهان در دامنه موضوعی مربوط غفلت نشود، فواصل زمانی سنجش و ارزیابی و نیز نهادهای گزارشدهنده، گزارشگیرنده، و تحلیلگر مشخص باشند تا گزارشهای منظمی از نظام در فواصل مشخص ارائه و امکان مقایسه وضعیت و تصمیمسازی بلادرنگ فراهم شود.<br /> از سوی دیگر، اندازهگیری در ماهیت اقدامی آسان نیست، زیرا ممکن است معیارها و ابزارهای مورد نیاز برای اندازهگیری، متأثر از شرایطِ زیستبوم تغییر کنند تا تصویر بهتری از وضعیتِ جاری حاصل آید. بنابراین، اجرایِ دقیق و متوالی پایش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری، اقدام پیچیدهای است. پیچیدگی به این دلیل است که باید شفافیت، دقت، و انصاف در سراسر فرایند ارزیابی اعمال و ملاحظههای ویژه زیستبوم در حین ارزیابی مشخص شود، معیارها متأثر از ملاحظهها تغییر کنند، موارد اضطراری چون تأثیرات پاندمیِ کنونیِ بر سپهر علم، فناوری و نوآوری در حین فرایند پایش و ارزیابی مدنظر قرار گیرند و نیز بازخوردهای گزارشهای قبلی در عملکرد پایش و ارزیابی بعدی لحاظ شود، تا اطلاعات درستی از وضعیت کنونی به دست دهد، و کشور به سوی وضعیت مطلوبِ هدفگذاریشده پیش رود.<br /> علم، تعصب را برنمیتابد، و پایش و ارزیابی نیز. بنابراین، وجود تعصبات و سوگیری در نظام پایش و ارزیابی، تکیه بر یک شاخص به صورتی جداگانه برای تمامیِ رشتههای علمی همچون شاخص هرش (اچ ایندکس)، یا تعدادِ پروانههای ثبت اختراع، همسانسازیِ شاخصها و مبحثِ «نرمالسازی» بدون توجه به ظرافتهای مربوط به حوزههای موضوعی و ماهیتِ رشتههای علمی چون مقایسه صِرف عملکردِ پژوهشگرانِ مربوطه بر اساس تعداد مقالات منتشره یا استنادهای دریافتی، غفلت از ابعادِ گوناگونِ اثربخشی (آن چنانکه در بالا یاد شد)، و بیتوجهی به کیفیت و کمیت برونداد یا اقدامی علمی، اثربخشیِ نظام را زیر سوال خواهد برد، زیرا اجازه نمیدهد بدنه علمی کشور به طور متوازن در هر سه حوزه علم، فناوری، و نوآوری رشد کند. در این راستا، گروهی از اندیشمندانِ برجسته در حوزههای علمسنجی و سیاستگذاریِ علم ملاحظاتی را بر شاخصهای ارزیابی پژوهش وارد دانستند، که «بیانیه لایدن»<sup><sup>[1]</sup></sup> نام گرفت ]1[، و به 25 زبان دنیا از جمله فارسی ترجمه شد<sup><sup>[2]</sup></sup>. این اصول که میتوانند مبنای خوبی برای بازبینی نظامِ پایش و ارزیابی در هر کشوری باشند، به صورت خلاصه در ادامه آمدهاند:<br /> <strong>¯ </strong>اصل اول: توجه توأمان به کمیت و کیفیت با بهرهگیری از نظر متخصصان مربوطه؛<br /> <strong>¯ </strong>اصل دوم: توجه به همسویی پژوهش با مأموریتها و اهداف پژوهشی مؤسسه، گروه و پژوهشگر؛<br /> <strong>¯ </strong>اصل سوم: توجه به ویژگیهای بومی و ملی یک پژوهش (حوزه شاهنامهپژوهشی در ادبیات فارسی با آثار علمی در ادبیات انگلیسی عیناً قابل مقایسه نیستند)؛<br /> <strong>¯ </strong>اصل چهارم: ضرورتِ شفافیت و وضوح از گردآوری دادهها، شاخصگزینی، تا داوری و ارزشیابی؛<br /> <strong>¯ </strong>اصل پنجم: ضرورتِ ایجادِ امکان بازبینی برای پژوهشگران، جهت اطمینان از کیفیت و صحتِ ارزشیابی؛<br /> <strong>¯ </strong>اصل ششم: ضرورتِ توجه به تنوع انتشارات، عملکرد استنادی و تفاوتهای رشتههای علمی؛<br /> <strong>¯ </strong>اصل هفتم: ضرورتِ توجه به کیفیت عملکرد، تجربه، و تخصصِ پژوهشگر به جای تکیه صرف بر یک شاخص (چون شاخص هرش)؛<br /> <strong>¯ </strong>اصل هشتم: لزوم بهرهگیری از شاخصهای ترکیبی و اجتناب از گزینش شاخصهای نادرست و نامشخص؛<br /> <strong>¯ </strong>اصل نهم: ضرورتِ توجه به تأثیرات حاصل از گزینش شاخصی خاص و ارزیابی بر آن اساس ( برای نمونه استرالیا با تمرکز بر شاخص «تعداد مقالات» در فرمولِ حمایت مالی از دانشگاهها و مراکز علمی در سال 1990، به افزایشِ کمیت مقالات با کیفیت پایین در سال 2000، دست یافت [2])؛<br /> <strong>¯ </strong>اصل دهم: اهمیتِ بازبینی و روزآمدسازی مستمر شاخصها.<br /> شماره حاضر با نگاهی ویژه به اهمیتِ نظام پایش و ارزیابی، در تلاش است دغدغه اندیشمندانِ ایرانی متخصص حوزه علم، فناوری، و نوآوری را در قالب مباحثی چون بررسی سیاستهای سنجش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری در ایران و جهان، ارائه تجارب جهانی در زمینه سنجش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری، تحلیلِ شاخصهای سنجش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری در ایران، شناساییِ چالشها، الزامها و راهکارهای سیاستی پیادهسازی نظامِ سنجش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری، پیشنهادِ راهکارهای مطلوب مدیریتِ نظام سنجش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری، واکاوی و تحلیل نقش نهادهای ارزیابی علم، فناوری و نوآوری در کشور و آسیبشناسی عملکردِ آنها، و آیندهنگاری علم، فناوری و نوآوریِ ایران گرد هم آورد تا در نظام پایش و ارزیابیِ کنونی دقت شود، آسیبها را شناسایی و پیشنهادهایِ سیاستی و اجرایی از دو منظر کلان و خُرد را مطرح کند.<br /> بنابراین، از خوانندگان فاضل و علاقمندِ این شماره دعوت میشود تا رهنمودهای پیشنهادی را بررسی کنند و تجارب خود را در هر یک از سطوحِ نظام پایش و ارزیابی به اشتراک گذارند، تا شاهد اعتلایِ چشمگیر و مستمرِ علم، فناوری نوآوری در ایران باشیم.<br /> <br clear="all" /><br /> <br /> [1]. http://www.leidenmanifesto.org<br /> <br /> <br /> [2]. http://www.leidenmanifesto.org/uploads/4/1/6/0/41603901/leiden_manifesto_in_persian.pdfhttps://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13816_bf1521f693ca8972cc57da2b3e2f3970.pdfمرکز تحقیقات سیاست علمی کشوررهیافت1027-269030120200320Analyzing the Necessities of Equating the Value of Scientific Outputs of Specialized Fields in Scientometrics and Pathology
of Similar Measurement and Evaluation:
Case Study: Field of Artتحلیل ضرورتهای همترازسازی ارزش تولیدات علمی حوزههای تخصصی در علمسنجی و آسیبشناسی سنجش و ارزیابی همسان: مطالعه موردی حوزه هنر1241381710.22034/rahyaft.2020.13817FAلالهصمدیاستادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شاهد0000000153676838Journal Article20200501The differences between the disciplines are due to a number of factors, most of which are rooted in the way the disciplines are viewed, the methods used, and the nature of the disciplines. The study of scientific and citation behaviors and especially the need for comparative studies of disciplines is an important part of the field of scientometric studies. Thus, the need to develop methods and tools that, while they take into account the differences between disciplines, are comparable has always been an issue, and it has been discussed in scientometrics. Nevertheless, on the agenda of alignment studies in scientometrics is providing definitive answers to the questions such as: how can one compare several disciplines or different scientific fields or several researchers from different disciplines? Or an article in the field of humanities and social sciences is equivalent to several books in another field, or in other words, a book in the field of humanities is equivalent to several articles in another field. Therefore, in recent years, the regarded issues of properly comparing the scientific products and productivity of different specialized fields while taking into account all dimensions and aspects have paved the way for new studies of alignment in scientometrics. This article seeks to explain the need for alignment of evaluations in different specialized areas and to identify the disadvantages of neglecting alignment in these specialized evaluations; Which has been done as a case study in the field of art. <br />With the promotional approach, this article analyzes, summarizes and reflects the results related to the enlightenment of the scientific community regarding the importance of alignment in the evaluation of various specialized fields. Therefore, this research is a type of analytical research that was done using the library method. <br />The results show that the most important harms that scientometric leveling studies seek to eliminate refers to this fact that evaluating and comparing scientific disciplines or researchers in different fields, regardless of the differences and issues, will primarily make evaluators refrain from the comparative studies of different disciplines with each other and suffice only with the level of internal comparison. However, by relying on alignment studies and using the similarity or similarity approach, while taking into account all the considerations in each of the specialized areas, it is possible to compare different specialized areas, and more practical and policy-making results will be available to planners and policymakers of Science, Technology, and innovation. For example, identifying the dominant outputs of each domain, especially domains that are fundamentally different from other domains, such as the arts domain explored in this article, can be addressed using similar strategies such as alignment and similar methods. The article pointed out that this should be included in the agenda of such organizationsتفاوتهای موجود میان رشتهها، به عوامل مختلفی بازمیگردد که ریشه اصلی اکثر آنها، تفاوتی است که در نوع نگاه رشتهها و همچنین در روشهای مورد استفاده و ماهیت رشتهها وجود دارد. همین تفاوتها سبب بروز رفتارهای علمی و استنادی متفاوتی در رشتههای مختلف نسبت به یکدیگر میشود. از آنجایی که مطالعه رفتارهای علمی و استنادی و به ویژه لزوم انجام مطالعات تطبیقی رشتهها، بخش مهمی از زمینههای مطالعاتی علمسنجی را دربرمیگیرد، لزوم توسعه روشها و ابزارهایی که بتواند ضمن در نظر گرفتن تفاوتهای میان رشتهها، آنها را مقایسهپذیر کند، مسئلهای است که همواره در علمسنجی مطرح بوده است. با وجود این، ارائه پاسخهای قطعی به پرسشهایی مانند «چگونه میتوان چند رشته یا حوزه علمی متفاوت و یا چند پژوهشگر از رشتههای متفاوت را مورد مقایسه قرار داد؟» و یا «یک مقاله در حوزه علوم انسانی و اجتماعی معادل چند کتاب در حوزه دیگر است؟ یا به عبارتی، یک کتاب در حوزه علوم انسانی معادل چند مقاله در رشته دیگر است؟» در دستور کار مطالعات همترازسازی در علمسنجی قرار گرفته است. به این ترتیب، مسائل مطرح در این خصوص که چگونه میتوان تولیدات و بهرهوری علمی حوزههای تخصصی گوناگون را به طور صحیح و با در نظر گرفتن کلیه ابعاد و جوانب، نسبت به یکدیگر مورد مقایسه قرار داد، در سالهای اخیر زمینهساز انجام مطالعات نوین همترازسازی در علمسنجی بوده است. این مقاله در پی تبیین ضرورتهای همترازسازی ارزیابیهای حوزههای تخصصی متفاوت و شناسایی آسیبهای غفلت از همترازسازی در این ارزیابیهای تخصصی است که به صورت مطالعه موردی در حوزه هنر انجام شده است.<br /> این مقاله با رویکرد ترویجی به تحلیل، جمعبندی و انعکاس نتایج یافتههای مرتبط به منظور روشنگری جامعه علمی در خصوص اهمیت همترازسازی در ارزیابی حوزههای تخصصی گوناگون پرداخته است. این پژوهش از نوع پژوهشهای تحلیلی است که با استفاده از روش کتابخانهای انجام شد.<br /> نتایج نشان میدهد مهمترین آسیبهایی که مطالعات همترازسازی علمسنجی در پی رفع آن است، به این واقعیت باز میگردد که انجام ارزیابی و مقایسۀ رشتههای علمی و یا پژوهشگران حوزههای مختلف بدون توجه به این تفاوتها و مسائل در وهله نخست موجب خواهد شد ارزیابیکنندگان از انجام مطالعات تطبیقی رشتههای مختلف با یکدیگر صرفنظر و فقط به سطح مقایسه درونرشتهای اکتفا کنند. این در حالی است که با تکیه بر مطالعات همترازسازی و بهرهگیری از رویکرد مشابهت یا همسانی، ضمن در نظر گرفتن کلیه ملاحظات موجود در هر یک از حوزههای تخصصی، امکان مقایسه حوزههای تخصصی متفاوت فراهم میشود و نتایج کاربردیتر و سیاستگذارانهتری به برنامهریزان و سیاستگذاران علم، فناوری و نوآوری قابل ارائه خواهد بود. به عنوان مثال شناسایی بروندادهای غالب هر حوزه، در خصوص حوزههایی که از لحاظ ماهیتی تفاوت زیادی با سایر حوزهها دارند همچون حوزه هنر که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفت میتواند با استفاده راهکارهای مشابهی همچون همترازسازی و شیوههای مشابه که باز هم در این مقاله به آن اشاره شد در دستور کار اینگونه سازمانها قرار گیرد.https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13817_1786c0685cc036cc458fc89c98928a20.pdfمرکز تحقیقات سیاست علمی کشوررهیافت1027-269030120200320Analysis of Indicators for Measuring and Evaluating the Fields
of Technology and Innovation in the Country Policy Documentsتحلیل شاخصهای سنجش و ارزیابی فناوری و نوآوری در اسناد بالادستی کشور25441381810.22034/rahyaft.2020.13818FAالمیراجنویاستادیار، گروه پژوهشی ارزیابی سیاستها و پایش علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران،Journal Article20200507This study aims to extract the indicators of technology and innovation from upstream documents, to examine how they align with similar indicators in the National Report on Monitoring and Evaluation of Science, Technology and Innovation, and to examine the state of technology and innovation in Iran based on the goals of policy documents. <br />This is a descriptive-analytical study that has been conducted using scientometrics methods to comparatively study the measurement and evaluation indicators of technology and innovation policy documents. To compare and analyze the current situation with the desired one, the study uses the data for the period of 5 years, from 1393 to 1397 (2018-2014), using the National Report of Monitoring and Evaluation of Education, Research, and Technology of the country in the year 1997. <br />The comparison of technology and innovation evaluation indicators in the country's comprehensive scientific plan and the Sixth Five-Year Development Plan with the national monitoring system indicates that there is little overlap between monitoring indicators and upstream documents . In some cases, the monitoring system is not able to respond to policy documents of the state of science and technology in Iran. Therefore, the indicators of the monitoring system need to be further reviewed and overlapped with the policy documents. The proposed indicators and desirable quantities in both policy documents need to be updated with the current situation and aligned. Studies have indicated that Iran has had a desirable function in some indicators and a poor performance in some indicators compared to the desired quantities. For example, we had a good jump in the "number of knowledge-based enterprises" Indicator, but in some indicators, such as the "number of patents and discoveries registered nationally and internationally" we are far from the approved amount of policy documentsهدف این مقاله استخراج شاخصهای بخش فناوری و نوآوری از اسناد بالادستی همچون نقشه جامع علمی کشور و برنامه پنج ساله ششم توسعه، و بررسی چگونگی همراستایی آنها با شاخصهای مشابه در گزارش ملی پایش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری کشور، و نیز بررسی وضعیت فناوری و نوآوری ایران بر مبنای هدفگذاریهای اسناد بالادستی است.<br /> این پژوهش توصیفی- تحلیلی است که با رویکرد علمسنجی به منظور بررسی تطبیقی شاخصهای سنجش و ارزیابی فناوری و نوآوری در اسناد بالادستی انجام شده است. برای مقایسه و تحلیل وضعیت موجود با وضعیت مطلوب از دادههای گزارش ملی پایش و ارزیابی بخشهای آموزش، پژوهش و فناوری کشور در سال 97 در بازه زمانی 5 ساله 1393 تا 1397 (2018-2014) استفاده شد.<br /> مقایسه شاخصهای ارزیابی فناوری و نوآوری نشان داد همپوشانی اندکی بین شاخصهای پایش و اسناد بالادستی وجود دارد و در برخی موارد نظام پایش قادر به پاسخگویی به اسناد بالادستی از وضعیت علم و فناوری ایران نیست. بنابراین شاخصهای نظام پایش نیاز به بازنگری و همپوشانی بیشتر با اسناد بالادستی دارد. شاخصهای مطرح و کمیتهای مطلوب در هر دو سند بالادستی نیازمند روزآمدسازی با شرایط کنونی و همسوسازیاند. همچنین ایران در مقایسه با کمیتهای مطلوب در برخی شاخصها، عملکرد مطلوب و در تعدادی عملکرد نامطلوب داشته است. برای نمونه جهش خوبی در شاخص «تعداد بنگاههای دانشبنیان» داشتیم اما در برخی شاخصها همچون «تعداد اختراعها و اکتشافات به ثبت رسیده به تفکیک ملی و بینالمللی» با مقدار مصوب اسناد بالادستی فاصله بسیار داریم.<br /> <br /> https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13818_9e3ee09ac8397328afebaefb790c3e15.pdfمرکز تحقیقات سیاست علمی کشوررهیافت1027-269030120200320Thematic Analysis of the Evaluation Indicators for Science, Technology, and Innovation of Countries in Iran’s Vision 1404 Documentتحلیل تماتیک شاخصهای ارزیابی علم، فناوری و نوآوری کشورهای منطقه سند چشمانداز 140445701381910.22034/rahyaft.2020.13819FAلیلانامداریانعضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایرانداک)نادیاکلانتریسازمان اداری و استخدامی کشور، امور توسعه دولت الکترونیک دکترای سیاستگذاری علم و فناوری، تهران،Journal Article20200429Although attention to international evaluation indicators for science, technology, and innovation (STI) is necessary for determining the position of countries in this field and their competitiveness, in general, they are not efficient and effective to apply in STI policy in developing countries. Because of this limitation, many developing countries have also established institutions to conduct assessments and develop evaluation frameworks. In this regard, the purpose of this paper is studying the indicators of STI evaluation, their issue areas, and gaps in developing countries. <br />Several countries in Iran’s vision 1404 Document have been selected in terms of their strategic importance and based on the criteria of access to information. Then, through library studies and by reviewing the available documents, the relevant information has been collected, and the issue areas of the STI indicators in these countries have been studied, surveyed, and described with a qualitative method of thematic analysis. <br />The themes of STI indicators have been described. The main themes of STI indicators are: human capital of science, technology, and innovation; scientific publications and dissemination of knowledge; technology; innovation and competitiveness; institutions and environment of science, technology and innovation; financial resources of science, technology, innovation and Investment. <br />Based on the results, there is a large gap in the evaluation of the indicators for the economic and social impacts of science, technology, and innovation, which are very important for developing countries.توجه به شاخصهای بینالمللی ارزیابی علم، فناوری و نوآوری<sup>2</sup> برای تعیین جایگاه کشورها در این زمینه و نیز رقابتپذیری آنها لازم است ولی در مجموع، از نظر کاربرد در سیاستگذاری علم، فناوری و نوآوری در کشورهای در حال توسعه، کارایی و اثربخشی مطلوبی ندارند. به دلیل این محدودیت، بسیاری از کشورهای در حال توسعه نیز به ایجاد نهادهایی برای انجام ارزیابیها، سنجشها و توسعه چارچوبهای ارزیابی پرداختهاند. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر بررسی شاخصهای ارزیابی علم، فناوری و نوآوری، حوزههای موضوعی آنها و خلأهای موجود در کشورهای در حال توسعه است.<br /> در این مقاله، تعدادی از کشورهای منطقه سند چشمانداز 1404 به لحاظ اهمیت راهبردی آنها و بر اساس معیار دسترسی به اطلاعاتشان انتخاب شدهاند. سپس، از طریق مطالعات کتابخانهای و با بررسی اسناد و مدارک موجود، اطلاعات مربوط جمعآوری و حوزههای موضوعی شاخصهای ارزیابی علم، فناوری و نوآوری در این کشورها با روش کیفی تحلیل تم/ زمینه، بررسی، آمارگیری و توصیف شده است.<br /> حوزههای موضوعی اصلی شاخصهای علم، فناوری و نوآوری در کشورهای مورد بررسی عبارتاند از: سرمایه انسانی علم و فناوری و نوآوری؛ انتشارات علمی و اشاعه دانش؛ فناوری؛ نوآوری و رقابتپذیری؛ نهادها و محیط علم، فناوری و نوآوری؛ منابع مالی علم، فناوری و نوآوری و سرمایهگذاری. بر پایه نتایج، خلأها و کاستیهای زیادی در زمینه شاخصهایی وجود دارد که اثرات اقتصادی و اجتماعی علم، فناوری و نوآوری را میسنجند و برای کشورهای در حال توسعه مهماند.https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13819_b1c3f8f65f8b46d796b6e7a59907338c.pdfمرکز تحقیقات سیاست علمی کشوررهیافت1027-269030120200320Policymaking for the Development of Basic Sciences and Technologies: Reviewing Some Global Best Practicesسیاستگذاری برای توسعه علوم و فناوری های بنیادین: مروری بر برخی تجارب برتر جهانی71881382010.22034/rahyaft.2020.13820FAمصطفیصفدری رنجبراستادیار دانشکده مدیریت و حسابداری، پردیس فارابی دانشگاه تهران0000-0002-4913-9797مهدیالیاسیدانشیار دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائیمیثمنریمانیاستادیار پژوهشکده مطالعات فناوریمحمدرضاعطارپوردکتری مدیریت فناوری، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائیJournal Article20200507One of the most important areas in the field of science, technology, and innovation (STI) policy is policymaking concerning the growth and development of basic sciences and technologies. However, the role of basic sciences and technologies in the development process of societies has not been sufficiently studied and there is no comprehensive agreement on the importance of these sciences for development and subsequent support. The purpose of this study is to identify the covered scientific fields, key functional dimensions, and policy plans and programs of institutions supporting basic sciences and technologies in leading countries, and to extract policy implications for similar organizations in Iran. <br />This paper conducted document analysis and benchmarking using the best experiences to study and review the world's top experiences in policymaking for the development of basic science and technology in leading countries in the field of science and technology. <br />The result indicate that the main functions of institutions supporting the development of basic sciences and technologies are as follows: Supporting talents and scientific and technology pioneers; Supporting problem-oriented education and research to address national and international challenges; Development of international scientific and technological interactions and cooperation; Supporting innovative and promising researches and commercialization of research achievements; Supporting fundamental research in the field of scientific and technological trends; and Generalization, popularization, and promotion of science and technology discourse in society.یکی از حوزههای بسیار مهم در زمینه سیاستگذاری علم، فناوری و نوآوری، سیاستگذاری در رابطه با رشد و توسعه علوم و فناوریهای بنیادین است. بنابراین، نقش علوم و فناوریهای بنیادین در فرایند توسعه جوامع به حد کافی مورد توجه و مطالعه قرار نگرفته است و توافق فراگیری در خصوص اهمیت این علوم برای توسعه و حمایت از آنها وجود ندارد. هدف از این مقاله شناسایی حوزههای علمی تحت پوشش، ابعاد کلیدی کارکردی، طرحها و برنامههای سیاستی نهادهای حامی علوم و فناوریهای بنیادین در کشورهای پیشرو و استخراج توصیههای سیاستی برای سازمانهای مشابه در ایران است.<br /> این مقاله با بهرهگیری از روش تحلیل اسناد و رویکرد محکزنی (ترازیابی) با بهترین تجارب، به مطالعه و بررسی تجارب برتر جهانی در زمینه سیاستگذاری برای توسعه علوم و فناوریهای بنیادین در کشورهای پیشرو در عرصه علم و فناوری پرداخته است.<br /> از یافتههای کلیدی این پژوهش میتوان به کارکردهای اصلی نهادهای حامی توسعه علوم و فناوریهای بنیادین اشاره کرد که عبارتاند از: حمایت از استعدادها و پیشگامان علمی و فناورانه؛ حمایت از آموزش و پژوهش مسئلهمحور به منظور حل چالشهای ملی و بینالمللی؛ توسعه تعاملها و همکاریهای علمی و فناورانه بینالمللی؛ حمایت از پژوهشهای نوآورانه و تجاریسازی دستاوردهای پژوهشی؛ حمایت از پژوهشهای بنیادین در زمینه کلان روندهای علمی و فناورانه و عمومیسازی، مردمیسازی و ترویج گفتمان علم و فناوری در جامعه.https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13820_5cd69e64f815d5589d9721bae3f67644.pdfمرکز تحقیقات سیاست علمی کشوررهیافت1027-269030120200320Challenges, issues and structural require elements for the implementation of the national system for evaluating the effectiveness of Science, Technology and innovationچالش ها، مسائل و الزامات ساختاری پیاده سازی نظام ملی ارزیابی اثر بخشی علم، فناوری و نوآوری891061382110.22034/rahyaft.2020.13821FAعبدالرضانوروزی چاکلیدانشیار گروه علم اطلاعات و دانششناسی دانشگاه شاهد، تهران، ایران0000-0002-0088-9159ساجدهعبدیکارشناس پژوهشی گروه علمسنجی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایرانJournal Article20200509Effectiveness-based evaluations have always been of interest to countries and organizations due to their focus on identifying and explaining the relationship between performances and goals and missions. In other words, in this type of evaluation, the aim is to explain to what extent the activities carried out in a country or an organization are in line with their goals and missions and have been able to satisfy the embedded needs of these goals and missions. This type of study can show how well these activities conform to set goals and missions and, in other words, answers the important question of whether such activities should be done or not? Despite the importance of this category, evaluations of science, technology, and innovation based on explaining effectiveness have not yet been on the agenda of centers active in measuring and evaluating science, technology, and innovation in the country and to implement such an approach in evaluation, it is necessary to develop a coherent and systematic structure. The purpose of this study was to provide a conceptual model for the structure of this type of evaluation in the country while enumerating the dimensions of evaluations based on effectiveness in science, technology, and innovation. <br />This study tries to provide a conceptual model for the structure of the type of evaluation in the country. In this way, related printed and electronic sources and texts as well as interviews were used as data collection tools. The human population of this study consists of 15 experts in the fields of science, technology, and innovation who were selected by purposive sampling. <br />The results show that evaluations aimed at identifying the effectiveness of organizational and national activities and practices are of particular importance in scientometrics; This is because these types of evaluations answer an important question that arises before the performance evaluation phase begins, and that is about the correctness or incorrectness of the activities that should have been on the agenda. To achieve this kind of systematic evaluation, the country's science, technology, and innovation <br />evaluation system needs new conceptual and structural requirements that must be explained and implemented with the support of stakeholders and organizations. The results obtained in this paper show that to achieve such goals, we can act on the model of the National Consortium of Measurement and Evaluation of Science, Technology, and Innovation.ارزیابیهای مبتنی بر اثربخشی، به دلیل تمرکز بر شناسایی و تبیین ارتباط میان عملکردها از یک سو و اهداف و مأموریتها از سویی دیگر، همواره مورد توجه کشورها و سازمانها قرار داشته است. به عبارتی، در این نوع ارزیابیها، سعی بر آن است تا تبیین شود که فعالیتهای انجام شده در کشور یا سازمان، تا چه میزان با اهداف و مأموریتهای آنها همسو و همراستا و توانسته است به نیازهای مطرح شده در این اهداف و مأموریتها جامه عمل بپوشاند. این نوع مطالعات در علمسنجی نقش ویژهای ایفا میکنند؛ زیرا جدای از اینکه کشور یا سازمان چه میزان دستاورد علمی، فناورانه یا نوآورانه دارد، این نوع مطالعات میتوانند نشان دهند که این فعالیتها تا چه میزان با اهداف و مأموریتهای تعیین شده مطابقت دارند و به عبارتی به این پرسش مهم پاسخ دهند که آیا چنین فعالیتهایی باید انجام میشده یا خیر؟ با وجود اهمیت این مقوله، هنوز ارزیابیهای علم، فناوری و نوآوری مبتنی بر تبیین اثربخشی در دستور کار مراکز فعال در سنجش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری در کشور قرار نگرفته و لازم است برای پیادهسازی چنین رویکردهایی در ارزیابی، ساختاری منسجم و نظاممند تدوین شود. این پژوهش سعی دارد ضمن برشمردن ابعاد ارزیابیهای مبتنی بر اثربخشی در علم، فناوری و نوآوری، مدلی مفهومی برای ساختار این نوع ارزیابیها در کشور ارائه دهد.<br /> این پژوهش به عنوان یک مطالعهای تحلیلی- نظری، با رویکرد ترویجی و با استفاده از روشهای کتابخانهای و پیمایشی، به مطالعه، موشکافی و تحلیل ابعاد و مسائل مطرح در این پژوهش میپردازد. به این ترتیب، از منابع و متون چاپی و الکترونیکی مرتبط و همچنین از مصاحبه به عنوان ابزار گردآوری اطلاعات استفاده شد. جامعه انسانی این پژوهش عبارتاند از تعداد 15 نفر از صاحبنظران عرصههای ارزیابی علم، فناوری و نوآوری که با روش نمونهگیری هدفمند انتخاب شد.<br /> نتایج حاکی از آن است که ارزیابیهایی که با هدف شناسایی اثربخشی فعالیتها و عملکردهای سازمانی و ملی صورت میپذیرد، از اهمیت خاصی در علمسنجی برخوردارند؛ زیرا این نوع ارزیابیها در واقع به پرسش مهمی پاسخ میدهند که پیش از شروع مرحله ارزیابی، کارایی مطرح میشود و در خصوص درستی یا نادرستی فعالیتهایی است که باید در دستور کار قرار میگرفت. به عبارتی، در ارزیابی اثربخشی فعالیتها و عملکردها، مبنای تعیین درستی یا نادرستی فعالیتها، میزان ارتباط آنها با اهداف و مأموریتهای تعیین شده است. به طوری که هر فعالیت هر چقدر هم که با کیفیت و با صرف انرژی و هزینههای اندکی انجام شده باشد، در صورتی که با اهداف و مأموریتهای تعیین شده مطابقت نداشته باشد، از اثربخشی لازم برخوردار نخواهد بود و نمیتوان آن را موجه قلمداد کرد. با وجود این، برای نیل به این نوع ارزیابیها به صورت نظامیافته، نظام ارزیابی علم، فناوری و نوآوری کشور به الزامهای مفهومی و ساختاری جدیدی نیازمند است که باید با پشتیبانی نهادها و سازمانهای ذینفع، تبیین و پیادهسازی شود. نتایج به دست آمده در این مقاله نشان میدهد که برای دستیابی به چنین اهدافی، میتوان بر اساس مدل کنسرسیوم ملی سنجش و ارزیابی علم، فناوری و نوآوری عمل کرد.https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13821_1e36f1688aded72377fa973e9fe42169.pdfمرکز تحقیقات سیاست علمی کشوررهیافت1027-269030120200320Requirements, Challenges, and Policy Recommendations for Measuring R&D Expenditure in Iranالزامها، چالشها و راهکارهای سیاستی اندازهگیری هزینه کرد تحقیق و توسعه در ایران1071241382210.22034/rahyaft.2020.13822FAپریساعلیزادهاستادیار، گروه تامین مالی و اقتصاد علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، ایران، تهران0000-0002-8420-3838سیدسروشقاضی نوریدانشیار، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، ایران، تهران0000-0001-6356-0257Journal Article20200403This study aims to identify the requirements and challenges of measuring R&D expenditure in Iran and proposing policy recommendations to address those challenges. For this purpose, first, desk research was conducted to identify the requirements and assess the current situation of measuring and reporting of R&D expenditure in Iran. Then, with the help of the survey, using semi-constructed interviews with experts of the most important relevant agencies, the challenges of measuring R&D expenditure were identified. The sampling method in this study is non-random target sampling. Analysis of the findings shows that the most important challenges are: lack of a national for R&D definition, lack of transparency in defining R&D budget in the government sector, lack of R&D survey for small businesses and non-profit organizations, the multiplicity of measuring and reporting agencies, lack of the participation of R&D performers in surveys, and the weakness of the statistical system of R&D. Given the existing legal backing and receiving expert opinions through the panel, policy solutions to address the above challenges have also been proposed; those are, approving a national guide for defining R&D, increasing the transparency of R&D activities in annual budget act, appointing the body in charge of surveying and measuring R&D expenditure, and establishing and managing an STI information system.هدف از این تحقیق شناسایی الزامها و چالشهای اندازهگیری هزینهکرد تحقیق و توسعه در ایران و پیشنهاد راهکارهای سیاستی برای رفع آن چالشها است. به این منظور ابتدا مطالعات کتابخانهای برای شناسایی الزامها و بررسی وضعیت موجود اندازهگیری و گزارشدهی هزینهکرد تحقیق و توسعه در ایران انجام شد. سپس به کمک پیمایش با استفاده از مصاحبههای نیمهساختاریافته با خبرگان و کارشناسان مهمترین دستگاههای مرتبط، چالشهای اندازهگیری هزینهکرد تحقیق و توسعه به دست آمد. روش نمونهگیری در این تحقیق، نمونهگیری هدفمند غیرتصادفی است. تحلیل یافتهها ﻧﺸـﺎن ﻣﻲدﻫﺪ مهمترین چالشهای اندازهگیری و گزارشدهی هزینهکرد تحقیق و توسعه در ایران عبارتاند از: فقدان استاندارد ملی و مورد توافق مجریان برای تعریف تحقیق و توسعه، نبود شفافیت در تعریف ردیفهای بودجهای تحقیق و توسعه در بخش دولت، فقدان پیمایش کارگاههای صنعتی کوچک و خرد دارای فعالیت تحقیق و توسعه و مؤسسهها و نهادهای غیرانتفاعی، تعدد متولیان اندازهگیری و گزارشدهی هزینهکرد تحقیقوتوسعه، مشارکت نکردن مجریان تحقیق و توسعه در پیمایشها و ضعف نظام آماری تحقیق و توسعه. با توجه به پشتوانههای قانونی موجود و دریافت نظرات خبرگان به روش پانل، مهمترین راهکارهای سیاستی برای رفع چالشهای فوق عبارتاند از تدوین و تصویب راهنمای ملی تعریف تحقیق و توسعه، بازنگری در ساختار لایحه بودجه و افزایش شفافیت ردیفهای برنامهای تحقیق و توسعه، تعیین نهاد متولی پیمایش و اندازهگیری هزینهکرد تحقیق و توسعه و استقرار و اداره سیستم اطلاعات مدیریت علم، فناوری و نوآوری.https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13822_15af4ab173d3a9fb7f84f3d284b65d5d.pdfمرکز تحقیقات سیاست علمی کشوررهیافت1027-269030120200320Analyze the role of the country's science, technology and innovation assessment bodies and propose a comprehensive monitoring and evaluation systemواکاوی نقش نهادهای ارزیابی علم، فناوری و نوآوری کشور و پیشنهاد نظام جامع پایش و ارزیابی1251401382310.22034/rahyaft.2020.13823FAقاسمآزادی احمدآبادیاستادیار، گروه پژوهشی ارزیابی سیاستها و پایش علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایرانJournal Article20200424<br /> Many countries are seeking to develop a monitoring and evaluation system to help them improve their understanding of their performance and revise it. The current structure of the science and technology monitoring and evaluation system is fragmented and discrete, and each institution considers itself responsible for different parts of this system. Solving much of the problems of monitoring and evaluating the science and technology system depends on explaining the correct model of national division of labor in this field. In this regard, it is necessary to define the area of responsibility and activity of the upstream, policymaker and executive’s institutions in the field of science and technology, their boundaries and interactions in a coherent system, and the relation of each of the institutions and organizations with the system of science, innovation and technology of the country and specify the level of their authority and functional scope. This study examines the actors and institutions related to science and technology assessment in Iran, their missions and actions, identifies the appropriate approaches to designing a statistical and information system, and suggests a systematic approach to monitoring science and technology, taking into account the conditions of the country.<br /> بسیاری از کشورها به دنبال ایجاد نظام پایش و ارزیابی هستند تا بتوانند با کمک آن ضمن دستیابی به درک بهتر از عملکرد خود، آن را ارتقاء دهند. ساختار فعلی نظام نظارت و ارزیابی علم و فناوری کشور چندپاره، بخشی و گسسته است و هر نهادی خود را متولی بخشهای مختلفی از این نظام میداند. حل بخش عمدهای از مشکلات نظارت و ارزیابی نظام علم و فناوری در گرو تبیین مدل صحیح تقسیم کار ملی در این حوزه است. در این رابطه لازم است مسؤولیت و فعالیت نهادهای بالادستی، سیاستگذار و مجری در حوزه علم و فناوری، مرزبندی و تعاملات آنها با یکدیگر در قالب یک نظام منسجم، معین شود و نسبت هرکدام از نهادها و سازمانها با نظام علم، نوآوری و فناوری کشور تبیین شده و سطح اختیارات و حیطه عملکردی آنها مشخص شود. در این مطالعه، بازیگران و نهادهای مرتبط با ارزیابی علم و فناوری در ایران، مأموریتها و اقدامات آنها بررسی شده، رویکردهای مطلوب بهمنظور طراحی نظام آمار و اطلاعات تبیین میشود و با نگاه سیستمی و درنظر گرفتن شرایط کشور، نظامی بهمنظور نظارت بر علم و فناوری پیشنهاد میگردد.https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13823_da37ad4845b19d06985a102d278f0186.pdfمرکز تحقیقات سیاست علمی کشوررهیافت1027-269030120200320Internationalization of higher education and future of science and technology evaluationبینالمللیشدن آموزش عالی و آینده ارزیابی علم و فنّاوری در ایران1411541382410.22034/rahyaft.2020.13824FAمریمصنیع اجلالاستادیار، عضو هیئت علمی گروه سیاست علمی و تحقیقات، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایرانمحمدحسینی مقدماستادیار، عضو هیئت علمی گروه مطالعات آیندهنگر، مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، ایران0000-0001-9139-5658Journal Article20200429Competitiveness in science, technology, and innovation has turned into a worldwide principle in a way that the effectiveness of local higher education institutes depends on their role in the global sphere. The national efforts in different countries to support their universities and position them in a better international ranking is clear proof for this state. The internationalization of higher education is one of the trends which is shaping the future of science, technology, and innovation transformation in the world. Countries increasingly are participating and sharing in the benefits of joint bilateral and multilateral research, education, innovation, and technology programs to achieve preferable future situations. The limitation of human capital and financial resources leaded different countries in different parts of the world to facilitate intercultural and international collaboration, define joint programs in science, technology, and innovation, and create networks of stakeholders from researchers and academicians to international non-governmental and governmental organizations. This process develops the international exchanges of researchers and scientists and then the sharing of knowledge and innovation in the long-term. <br />The main question in this paper is: how internationalization of higher education helps to achieve a preferable alternative future for the evaluation of science and technology in Iran? The method of this study is desk research and trend analysis based on the futures study's point of view. From this approach, alternative situations of science, technology, and innovation evaluation have been describing and prescribe.رقابتپذیری در علم، فناوری و نوآوری به اصلی جهانشمول تبدیل شده است؛ به شکلی که امروزه اثربخشی محلی مؤسسات آموزش عالی در چگونگی نقشآفرینی آنها در سپهر جهانی معنا پیدا کرده است. تلاش کشورهای مختلف برای پشتیبانی از حضور دانشگاههایشان در نظامهای رتبهبندی بینالمللی یکی از مصادیق این مدعی است. مشارکت و تسهیم کشورها در منافع حاصل از انجام برنامههای آموزشی، پژوهشی، فناورانه و نوآورانه مشترک و چندجانبه در دستیابی به وضعیتهای مطلوب آینده نقش تعیینکنندهای پیدا کرده است. محدودیت منابع انسانی مستعد و باهوش از یک سو و نیز محدود بودن منابع مالی باعث شده کشورهای مختلف از طریق ایجاد بستر لازم از حیث بینفرهنگی و بینالمللی زمینههای تعریف و اجرای برنامههای مشترک در حوزههای متفاوت علم، فناوری و نوآوری را ایجاد کنند به شکلی که شبکهای از افراد حقیقی همچون پژوهشگران و دانشگاهیان و نیز افراد حقوقی همچون دانشگاهها و سازمانهای بینالمللی دولتی و غیردولتی از سراسر جهان ایجاد شود و در این شبکه با به اشتراک گذاشتن ایدهها و سرمایههای معنوی و نیز مادی بتوانند منافع بلندمدت خود را تأمین کنند.<br /> هدف اصلی این مقاله پاسخ به این پرسش است که بینالمللیشدن آموزش عالی چگونه میتواند به تحقق آیندة مطلوب ارزیابی علم و فناوری در ایران کمک کند؟<br /> روش استفاده شده برای پاسخ به این پرسش مطالعات اسنادی با رویکرد آیندهپژوهی بوده است به شکلی که روندهای مرتبط با تأثیر بینالمللیشدن در شکلیدهی به نظام ارزیابی علم و فناوری تحلیل شده است.<br /> یافتة اصلی به دست آمده در این مقاله آن است که بینالمللیشدن آموزش عالی یکی از روندهای اصلی شکلدهنده به آیندة علم، فناوری، آموزش عالی و دانشگاه است و از این رو نظام ارزیابی علم و فناوری به طور اجتنابناپذیری ناگزیر از لحاظ کردن این موضوع است در غیر اینصورت کیفیت رقابتپذیربودن مؤسسات علمی و فناورانه در آینده از میان خواهد رفت.https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13824_0e579d8ff4ba2dfe275bf9ad4ed82d01.pdfمرکز تحقیقات سیاست علمی کشوررهیافت1027-269030120200320reportمروری کوتاه به گزارش پروژه استنفورد - ایران 2040 «تولید علمی ایران: کمیت، کیفیت و فساد»15716013825FAاکرمقدیمیعضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور
و سردبیر فصلنامه رهیافتJournal Article20201125reportمروری کوتاه به گزارش پروژه استنفورد - ایران 2040 «تولید علمی ایران: کمیت، کیفیت و فساد»
مروری کوتاه به گزارش پروژه استنفورد - ایران 2040 «تولید علمی ایران: کمیت، کیفیت و فساد»https://rahyaft.nrisp.ac.ir/article_13825_3e09a2e2b8701f3a0507cc107a597bda.pdf