در ادبیات توسعه، رژیم اشغالگر قدس به‌عنوان جامعه نوآور و کارآفرین با نظام نوآوری پویا معرفی می‌شود. این مقاله قصد دارد با تحلیل نظام نوآوری این رژیم، نقطه ضعف آن را در رابطه با نرخ نوآوری و برابری روشن سازد. مدل مفهومی این مقاله نگرش نظام نوآوری با رویکرد نهادی است و تنها از آمار و اطلاعات سازمان‌های بین‌المللی استفاده شده است. در این مطالعه نشان داده می‌شود در حالی که این رژیم دارای یکی از بالاترین نرخ‌های نوآوری و شاخص‌های اصلی عملکرد نظام ملی نوآوری است، اما با توجه به سیاست‌های تبعیض‌آمیز اجتماعی و اقتصادی، ساکنین این قلمرو به‌طور عادلانه از مواهب رشد نوآوری برخوردار نیستند. در نتیجه، تحلیل می‌شود که روند نوآوری در این رژیم مرهون فاکتور اعتمادی است که سرمایه بین‌المللی دانش‌محور در سطح جهان نسبت به این رژیم دارد. برعکس، اعتماد عمومی به‌علت آپارتاید بین ساکنین اصلی و مهاجر و همچنین محرومیت و تبعیض اجتماعی پایین است و در نهایت اینکه افزایش نرخ نوآوری الزاماً با افزایش بهره‌مندی اقشار عمومی رابطه مستقیم ندارد.

امروزه به‌خوبی مشخص شده که نوآوری فرآیند پیچیده‌ای است که فعالیت اجزای متعددی را می‌طلبد. این اجزا روابطی پیچیده با یکدیگر داشته و تحت‌تأثیر محیط پیرامونی قرار می‌گیرند. بنابراین مباحث نوآوری مستلزم دیدگاهی نظام‌مند است که این نگرش باعث شکل‌گیری نظریه «نظام ملی نوآوری» شد. ویژگی اصلی این سیستم، توانایی اجزای آن در تولید، انتشار و کاربرد فناوری‌هایی است که ارزش اقتصادی دارند. دانش و علم که اغلب در قالب مقالات ارائه می‌شوند باید به فناوری تبدیل شوند، چرا که تولید علم به تنهایی نمی‌تواند به پیشرفت کشور منجر شود. پس از تبدیل آن به فناوری باعث توانمندی و پیشرفت صنعتی نیز خواهد شد. همچنین تأکید جمهوری اسلامی ایران بر رشد درون‌زا، ایجاب می‌کند مؤلفه تولید فناوری مورد توجه جدی قرار گیرد که میزان اختراعات ثبت شده یکی از شاخص‌های این مؤلفه است. بنابراین در این مقاله با نگاهی متفاوت و دقیق به نظام ملی نوآوری نمایی مفهومی از آن ارائه و با استفاده از مطالعات نظام‌مند اسناد و آمارهای معتبر جهانی، اقدام به بررسی کیفیت و کمیت مقالات و پتنت‌های ایران و کشورهای مورد نظر گردیده است. در واقع، در این پژوهش جایگاه علم و فناوری در نظام ملی نوآوری بررسی شده که نتایج حاکی از جایگاه مطلوب ایران در انتشارات علمی و در مقابل وضعیت نامطلوب در ثبت پتنت است که به تحلیل علل آن نیز پرداخته شده است.

تأسیس مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری در دنیا شتاب قابل ملاحظه‌ای داشته است و نقش این مؤسسات و کارکردهای متنوع آنان به عنوان بخشی از زیرساخت‌های نوآوری و فناوری در هر کشوری روز‌به‌روز آشکارتر و نمایان‌تر می‌شود. در این مقاله مرور کاملی بر ادبیات و تعاریف پارک‌های علم و فناوری، انکوباتورها و مراکز رشد و نیز کارکردهای آن‌ها در نقاط مختلف از دیدگاه‌های متفاوت صورت گرفته است. با جمع‌بندی یافته‌های پژوهش‌های مرتبط با این زمینه، می‌توان به مزایای ایجاد پارک‌ها و اثرات آن بر توسعه فناوری و نوآوری از منظر «سازمانی» (شرکت‌های دانش‌بنیان) به شکل‌گیری سریع شرکت‌های دانش‌بنیان، تجاری‌سازی ایده‌ها و سهولت در جذب تسهیلات مالی مورد نیاز و نیز از منظر «منطقه‌ای و کشوری» به ارتباط مداوم دانشگاه و صنعت، حفظ و اشتغال‌زایی نیروی انسانی متخصص در کشور، انتقال فناوری کاربردی و بهبود فضای کسب و کار و کارآفرینی اشاره کرد.

هدف پژوهش حاضر مطالعه هم‌نویسندگی در مجلات داخلی ایران در حوزه فناوری نانو است. روش پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی است و با رویکرد علم‌سنجی انجام شده است. جامعه پژوهش شامل تمامی مقالات و نویسندگان مقالات 12 مجله منتشر شده در داخل ایران در حوزه فناوری نانو که در مجموع شامل 904 عنوان مقاله با 1646 نویسنده در بازه زمانی 1384 تا 1392 (2013- 2005) است. از تحلیل شبکه‌های اجتماعی برای تحلیل داده‌ها استفاده شده و برای تهیه ماتریس‌های هم‌نویسندگی از نرم‌افزار راور ماتریس و در تحلیل شبکه هم‌نویسندگی از نرم‌افزار یو سی‌ای نت و نت دراو استفاده شده ‌است. یافته‌های نشان می‌دهند که روند رشد مقالات و نویسندگان از یک رابطه نمایی مثبت تبعیت می‌کند و بیشترین الگوی نویسندگی مورد استفاده در تولید این مقالات الگوی دونویسندگی است و میانگین تعداد نویسندگان سه نویسنده است. 1646 نویسنده در تشکیل شبکه هم‌نویسندگی مقالات مجلات داخلی ایران نقش داشته‌اند که از این میان 228 نویسنده دارای نقش تأثیرگذاری بوده‌اند. این بررسی نشان داد که منافی، صلواتی نیاسری و صادق حسنی به‌ترتیب رتبه اول تا سوم را در فراوانی مقالات به خود اختصاص داده‌اند. در مرکزیت رتبه، منافی، صلواتی نیاسری و بدیعی به‌ترتیب رتبه اول تا سوم را دارا می‌باشند. رتبه اول در مرکزیت نزدیکی به‌طور مشترک به منافی و کوکبی اختصاص یافته است و در مرکزیت بینابینی، منافی در رتبه نخست و کوکبی و صراف مأموری به‌ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند. مقالات حوزه مورد بررسی با همکاری نویسندگان ضعیف و قوی تولید شده‌اند. بدین معنی که نویسندگان قوی و دارای بیشترین فراوانی با نویسندگان ضعیف و دارای کمترین تولید در ارتباط بوده و همکاری دارند.

در فضای اقتصاد نوین لزوم اتخاذ رویکرد راهبردی به مدیریت پژوهش و فناوری منجر به ظهور مدیریت راهبردی پژوهش فناوری شده است. تحقق ثمربخش مدیریت راهبردی پژوهش و فناوری مستلزم پیروی از فرآیندی تعریف شده برای عملیاتی کردن آن در تمامی رفتارها و اقدامات سازمانی است.

هدف این مقاله تبیین فرآیند و ارکان یک مدل توسعه‌یافته برای مدیریت راهبردی پژوهش و فناوری است که با بهره‌گیری از رویکردهای مبتنی بر کارایی منابع و بر مبنای مدل‌های فرآیندی در ادبیات راهبردی توسعه یافته است. بدین منظور ابتدا مروری مختصر بر روند تکامل نسل‌های مدیریت پژوهش و فناوری شده و مفهوم راهبرد و مدیریت راهبردی پژوهش و فناوری تعریف شده است. سپس ارکان و فرآیند اجرای مدل تشریح می‌شود که در برگیرنده‌ شش رکن اصلی «تعیین حیطه فعالیت و چشم‌انداز»، «تعیین اهداف دانشی فناورانه»، «متوازن‌سازی فعالیت‌‌های اکتشاف و بهره‌برداری»، «ره‌نگاشت ترکیبی مسیرهای فناورانه»، «فرآیندها، منابع و توانمندی‌‌ها» و «انتقال دستاوردها» است. در پایان نیز به جمع‌بندی و ارائه برخی ویژگی‌های مدل پرداخته می‌شود.

هدف از پژوهش حاضر که با روش کتابخانه‌ای انجام شده، این است که با معرفی و تبیین چارچوب تعالی پژوهش (REF) که برای ارزیابی کیفیت پژوهش مؤسسات آموزش عالی انگلستان مورد استفاده قرار می‌گیرد، توجه پژوهشگران حوزه آموزش عالی کشور را به سمت انجام تحقیقات مشابه در خصوص معرفی و تبیین سایر چارچوب‌ها و الگوهای به‌کار رفته در دنیا و نیز بررسی چالش‌ها، مزایا و الزامات کاربست هر یک از الگوها در آموزش عالی کشور جلب کند و سرآغازی برای جهت‌گیری به سوی رفع خلاء تحقیقاتی و نظری موجود در این زمینه و طراحی الگوی کارامد نظام ارزیابی کیفیت پژوهش در آموزش عالی کشور باشد. در چارچوب تعالی پژوهش (REF)، کارکرد پژوهشی مؤسسات آموزش عالی توسط هیأت‌های متخصصِ رشته محور بر پایه سه ملاک (بروندادهای پژوهشی، تأثیر و محیط پژوهش)؛ ارزیابی، داوری و رتبه‌بندی می‌شود. نشانگرها برای ارزیابی بروندادهای پژوهشی شامل اصالت، اهمیت و دقت است. تأثیر پژوهش‌ها بر حسب دو نشانگر دامنه و اهمیت اثرات، و محیط پژوهش بر حسب دو نشانگر پویایی و پایداری ارزیابی می‌شود. در پایان مقاله به برخی الزامات مفهومی، ساختاری و رفتاریِ پیاده‌سازی چارچوب تعالی پژوهش در آموزش عالی کشور اشاره شده است

مطالعات نشان می‌دهد که از موانع اصلی نظام نوآوری در کشور، نبود معیارهای درست و مؤثر ارزیابی کارکرد، سنجش و نظارت بر فعالیت‌های پژوهشی است. بی‌شک یکی از شاخص‌های مؤثر در ارزیابی کارکرد واحدهای پژوهشی، شاخص حمایت و پشتیبانی مدیریتی است. این شاخص از بعد درون‌سازمانی شامل حمایت‌های مدیریت داخل دانشگاه از واحدهای پژوهشی و از بعد برون‌سازمانی مرتبط با فضای حمایتی دولت به علت سیاست‌های بالادستی و اولویت‌گذاری در کشور است که این حمایت‌ها در قالب قوانین و مصوبه‌های دولت، مجلس و ... انجام می‌گیرد. این حمایت‌ها اثر به‌سزایی در کارکرد واحدهای پژوهشی داشته و باید در شاخص‌های ارزیابی کارکرد در نظر گرفته شود، زیرا بودجه‌های پژوهشی در حوزه‌های مختلف علوم و فناوری بهطور مساوی تسهیم نشده است و عقد قرارداد درحوزه‌ای علمی که مورد حمایت و پشتیبانی ویژه در مقطع زمانی خاص قرار می‌گیرد خیلی راحت‌تر و آسان‌تر از زمینه‌ای است که به‌دلایل مختلف در کشور نظیر واردات فناوری و کالاها و ... مورد حمایت قرار نمی‌گیرد. در این مقاله مدلی برمبنای کارایی برای ارزیابی کارکرد واحدهای پژوهشی با در نظر گرفتن شاخص حمایت و پشتیبانی ویژه مدیریت طراحی شده و نتایج اجرای آن برای تعدادی از واحدهای پژوهشی دانشگاه صنعتی امیرکبیر به عنوان نمونه ارائه شده است. از نتایج به‌دست آمده از این ارزیابی می‌توان مسیر فعالیت‌های واحد‌های پژوهشی را تعیین کرد و برای حمایت و پشتیبانی بیشتر از واحدهای پژوهشی فعال‌تر استفاده کرد، واحدهای پژوهشی با کارکرد ضعیف‌تر را شناسایی و با آسیب‌شناسی دلایل عدم فعالیت کافی در رفع مشکلات آن‌ها اقدامات جدی اتخاذ کرد.

در دنیای امروز که علم و فناوری با رشد و گسترش وسیع و جهان‌شمول به‌عنوان عامل مهم و اساسی در فرآیند رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع بشری به حساب می‌آید، نهادها و نظام‌های آموزشی و پرورشی در توسعه علم، فناوری و نوآوری نقش مهمی را به دست آورده‌اند. مهم‌ترین چالش سیاست‌گذاری در آموزش و پرورش در هزاره سوم، سیاست تحول و تبدیل نظام آموزش فعلی به «آموزش و پرورش کارا و اثربخش» است. بررسی عوامل مؤثر بر پیشرفت و توسعه جوامع پیشرفته نشان می‌دهد که همه این کشورها از آموزش و پرورش توانمند و کارامدی برخوردار هستند. با توجه به اهمیت نظام آموزشی در تربیت انسان‌ها و پیشرفت جوامع، لزوم اتخاذ بهترین سیاست‌ها در شرایط مختلف، ضروری است. از این‌رو در این مقاله با تأکید بر نقش سیاست‌گذاری آموزشی در توسعه علم و فناوری، با استفاده از دیدگاه نظام‌مند و در نظر گرفتن تمامی عواملی که بر دروندادها (تعریف سیاست‌گذاری به‌عنوان یک وظیفه، تدوین انتظارات از سیاست‌گذاری، ساختار و اختیارات قانونی و نیروی انسانی)، فرآیندها (تشخیص، تعریف و تحدید مسئله، تدوین راه‌حل‌های پیشنهادی، تحلیل راه‌حل‌ها و انتخاب بهترین راه‌حل، تصویب راه‌حل یا سیاست اتخاذ شده، اجرا، ارزیابی و بازنگری) و بروندادهای سیستم آموزشی (اثربخشی سیاست و فرآیند سیاست‌گذاری، عدالت آموزشی، اخلاق، نیازها و انتظارات اجتماع، امکان‌سنجی سیاسی) تأثیر می‌گذارند، همچنین تعامل میان نظام آموزشی با دیگر نظام‌ها (اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و غیره) به ارائه مدل ادراکی سیاست‌گذاری در آموزش و پرورش ایران پرداخته شده است.

ظهور دانشگاه کارآفرین به‌عنوان نمود عینی ارتباط صنعت و دانشگاه، افق‌های نوینی از اشتغال‌زایی و کارآفرینی در سطح گسترده را فراروی برنامه‌ریزان و مدیران دانشگاه‌ها قرار می‌دهد. هدف از این پژوهش، تعیین وضعیت شاخص‏های دانشگاه کارآفرین برمبنای مدل گیب (2012) در دانشگاه تهران است.

روش این پژوهش، پیمایشی و توصیفی است. جامعه آماری این پژوهش دانشکده‌های فنی مهندسی، مدیریت و کارآفرینی دانشگاه تهران است که 299 نفر از اعضای هیأت علمی به‌عنوان نمونه انتخاب شده‌اند و تعداد 271 پرسش‌نامه برگردانده شده است. برای جمع‏آوری داده‏ها از پرسش‌نامه‏ استاندارد گیب (2012) استفاده شده و تجزیه و تحلیل داده‏ها به وسیله نرم‏افزار آماری اس.پی.اس.اس انجام شده است.

یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مؤلفه‌های چشم‌انداز، مأموریت و راهکار دانشگاه؛ حاکمیت و اداره دانشگاه؛ ساختار و طرح سازمانی؛ چندرشته‌ای، فرارشته‌ای؛ قدرت نفوذ؛ مدیریت ذی‏نفعان و ارزش‌های جامعه؛ دانش‌آموختگان؛ انتقال دانش؛ مرکز رشد، تأمین مالی مخاطرات در تمام شرکت‌های مشتق از دانشگاه در وضعیتی نسبتاً مطلوب و مؤلفه‌های بین‌المللی‏سازی و آموزش کارآفرینانه و سرمایه‌گذاری در وضعیت نامطلوبی قرار دارند.

نتایج پژوهش نشان می‌دهد که وضعیت کلی شاخص‌های دانشگاه کارآفرین برمبنای مدل گیب (2012) در دانشگاه تهران در حد نسبتاً مطلوبی است. بنابر نظرات اساتید دانشگاه تهران می‌توان نتیجه گرفت که شاخص‌های دانشگاه کارآفرین شامل: مؤلفه‌های چشم‌انداز، مأموریت و راهکار دانشگاه، حاکمیت و اداره دانشگاه، ساختار و طرح سازمانی، قدرت نفوذ و استفاده از منابع متنوع، مدیریت ذی‏نفعان و ارزش‌های جامعه، دانش‌آموختگان، چندرشته‌ای و فرارشته‌ای، انتقال دانش، مرکز رشد، تأمین مالی مخاطرات در شرکت‌های مشتق از دانشگاه در وضعیتی نسبتاً مطلوب و مؤلفه‌های بین‌المللی‏سازی، آموزش کارآفرینانه و آموزش سرمایه‌گذاری در وضعیت نامطلوبی قرار دارند. با توجه به نتایج به دست آمده از بین مؤلفه‌های دانشگاه کارآفرین، شاخص‌ مرکز رشد، تأمین مالی مخاطرات در شرکت‏های مشتق از دانشگاه بیشترین تأثیر را در توسعه دانشگاه تهران به عنوان دانشگاه کارآفرین دارد.