این مقاله با خلاصه‌ای از حکایتی که در چهار مقاله عروضی است آغاز می‌شود تا نشان دهد که «حکیم طبعی و کریم نفسی سبب جمع شدن حکما و فضلا خواهد شد و چون وسایل زندگی شان فراهم گشت با هم ارتباط می‌یابند و مولدعلم می‌شوند. آنگاه به معرفی انجمن معارف می پردازد که چگونه توانستند نهضت مدرسه سازی را در ایران پایه‌گذاری کنند و جریانی از انتقال دانش و فن جدید در ایران به وجود آورند که هم‌اکنون سراسر شهرها و روستاهای ما از فرآورده‌های آن بهره‌مند هستند. به دبنال کرا انجمن معارف، از معاریف و نهادها و بنیادهایی سخن خواهیم گفت که توانستند با تلاش فراوان جامعه ایرانی را پویایی بخشد وب ه وضع کنونی برسانند. بخش پایانی مقاله به معرفی انجمن ترویج علم ایران و هدف‌ها و وظایفی که در جهت همگانی کردنعلم، گسترش تفکر و طرز تفکر علمی و علاقه‌مند و فعال کردن افراد و گروه‌ها به فرآیند علم دارد، می‌پردازد.
)