تحولات شتابان در حوزۀ هوش مصنوعی (هومص) و فناوریهای دیجیتالی، مرز میان نوآوری فناورانه، حکمرانی و سیاست عمومی را دگرگون کردهاست. این فناوریها ضمن ایجاد فرصتهای بیسابقه برای رشد و رقابتپذیری، پرسشهای تازهای را دربارۀ تنظیمگری، عدالت فناورانه، اعتماد عمومی و آیندۀ نیروی انسانی پیش رو نهادهاند.
ویژهنامۀ حاضر بهدنبال گردآوری پژوهشهایی است که میان توسعۀ علم و فناوری، روندهای نوپدید و سیاستگذاری؛ رابطه ای علّی و تحلیلی برقرار و نقش هوش مصنوعی را در شکلدهی به آیندۀ توسعه، اقتصاد و حکمرانی بهصورت انتقادی و مستند بررسی کنند. پیشنهاد میشود مقالات بر یک «مسئلۀ مشخص» متمرکز باشند و با استفاده از رویکردهای نظری، تجربی یا ترکیبی، فرصتها، چالشها و پیامدهای سیاستی مرتبط را تحلیل کنند. مقصود از «مسئلۀ مشخص»، تمرکز بر یک فناوری یا کاربری مشخص از هوش مصنوعی (مانند یادگیری ژرف، مدلهای گسترده(بزرگ) زبانی، هوش مصنوعی در سلامت، انرژی، حملونقل، فشردهسازی داده، یا ایمنی الگوریتمی) و تحلیل سیاستیِ مبتنی بر شناخت فنّی آن است.
با توجه به اهمیتِ موضوع از پژوهشگران، اندیشمندان و صاحبنظرانِ گرامی دعوت میشود تا دستنوشتههای خود را به ویژه نامه ارسال کنند.
محورهای ویژه نامه
محورهای ویژه نامه شامل پژوهشهای نظری، تجربی، سیاستی یا مرور نظاممند در چارچوب موارد زیر (و نه محدود به آن) است:
- حکمرانی و سیاستگذاری هوش مصنوعی
- تنظیمگری و محیطهای آزمون (سندباکسهای) سیاستی
- استانداردها و چارچوبهای ارزیابی آثار الگوریتمی
- همترازی سیاستهای ملی با اسناد بینالمللی
- مشوقهای دولتی و ابزارهای مالی در سیاستهای هوش مصنوعی
- آیندهپژوهی و آیندهنگاری سیاستی در حوزۀ هوش مصنوعی
- سناریوهای حکمرانی و تنظیمگری هوش مصنوعی
- رصد فناوری، نظام هشدار زودهنگام
- کاربرد روشهای کمّی و شبیهسازی در ارزیابی سیاستهای آینده
- حکمرانی توسعه، اقتصاد سیاسی و نوآوری مبتنی بر هوش مصنوعی
- بازآفرینی مدلهای کسبوکار و رقابت در اقتصاد هوش مصنوعی
- زنجیرۀ ارزش داده و قدرت سکوها
- سیاستهای توسعۀ مهارت و بازآموزی نیروی کار
- پیامدهای توزیعی، بهرهوری و نابرابری در عصر هوش مصنوعی
- اخلاق، عدالت و اعتمادپذیری الگوریتمی
- سوگیری داده و ممیزی الگوریتمی
- شفافیت و تبیینپذیری سامانههای هوش مصنوعی
- حریم خصوصی، مالکیت داده و پدیدآوری مشترک انسان-ماشین
- چارچوبهای پاسخگویی و اعتماد عمومی به فناوریهای هوشمند
- انسان، دولت و مشروعیت در عصر هوشمندی
- حاکمیت داده و بازتوزیع قدرت در بخش عمومی
- مشروعیت تصمیمسازی مبتنی بر الگوریتمها
- هوش مصنوعی در سیاستهای خدمات عمومی، سلامت، آموزش و محیطزیست
- نقش دولت و نهادهای عمومی در تقویت پاسخگویی و شفافیت الگوریتمی
چگونگی ارسال دستنوشته
- دستنوشتهها باید از طریق نشانی https://rahyaft.nrisp.ac.ir در سامانۀ فصلنامه ثبت شوند.
- قالب دستنوشتهها مطابق «الگوی نگارش مقاله در فصلنامۀ رهیافت» است.
- در هنگام ارسالِ دستنوشته، در قسمتِ «بخش نشریه» ویژهنامه «هوش مصنوعی، توسعه و سیاستگذاری» انتخاب شود.
- هر نویسنده حداکثر میتواند در نگارش دو مقاله ویژهنامه نقش داشته باشد.
- هر دستنوشته دستکم از سوی دو داور و به شکل «هر دو سو ناشناس» داوری میشود.
- فصلنامه پذیرای دستنوشته های از نوعِ پژوهشی، مروری، ترویجی، موردکاوی، یادداشت سیاستی (۳٬۰۰۰ تا ۴٬۰۰۰ کلمه) و کوتاه یا گفتوگوی علمی (۳٬۰۰۰ کلمه) است (حداکثر تعداد کلمات در سایر انواع نوشته ها10000 واژه است).
- تمامی مقالات باید دارای سهم نظری یا کاربردی مشخص در حوزۀ سیاستگذاری علم وفناوری باشند و از اصول علمی و اخلاق پژوهش پیروی کنند.
- زبان فصلنامه، فارسی است اما برای ویژهنامه از نوشتههای صاحبنظران غیرایرانی به زبان انگلیسی نیز استقبال میشود.
- داوری دستنوشتهها برای پدیدآورندگان و انتشار مقالات برای خوانندگان رایگان است.
یادآوری: در صورت بروز اشکال در ثبت دستنوشته، پدیدآورندگان میتوانند نوشتههای خود را از طریق رایانامة Rahyaft@nrisp.ac.ir ارسال کنند.
زمان بندیِ انتشار ویژهنامه
آغاز دریافت مقالات: 4 دی ماه 1404
پایان مهلت ارسال: 31 خرداد 1405
نتیجۀ داوری مرحله نخست: تا دو هفته پس از ارسال مقاله
دورۀ اصلاحات نویسندگان: 14 روز
اعلام پذیرش نهایی و انتشار ویژهنامه: پاییز 1405
دبیران تخصصی ویژه نامه
دکتر فرخنده ملکیفر، عضو هیئتعلمیِ مؤسسه تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران
دکتر رضا حافظی، عضو هیئتعلمیِ مؤسسه تحقیقات سیاست علمی کشور ، تهران، ایران
